Czy opiekun osoby niepełnosprawnej może prowadzić działalność?
W Polsce jednoosobowa działalność gospodarcza jest dość często wybieraną formą prowadzenia własnej firmy. Ta forma działalności posiada wiele korzyści. Między innymi daje niezależność zawodową, a także umożliwia dowolne dysponowanie czasem, co pozwala osobie prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą z łatwością łączyć obowiązki zawodowe z różnymi czynnościami domowymi jak np.: opieką nad chorym członkiem rodziny. Na jakie świadczenia może liczyć osoba będąca opiekunem osoby niepełnosprawnej?
Kogo uważa się za opiekuna osoby niepełnosprawnej?
Obowiązujące przepisy nie wyjaśniają jednoznacznie kogo należy uważać za opiekuna osoby niepełnosprawnej. W zależności od kontekstu w zakresie, którego określana jest taka osoba oraz zakresu regulacji, za opiekuna osoby niepełnosprawnej uważa się:
zgodnie z ustawą o pomocy społecznej - osobę, która podejmuje się opieki nad osobą niepełnosprawną i jednocześnie spełnia określone wymagania, jak: więzi rodzinne czy faktyczne świadczenie opieki. Taką osobą może być zarówno członek rodziny jak i osoba niespokrewniona
zgodnie z ustawą o świadczeniach rodzinnych - osobę, która rezygnuje z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą niepełnosprawną, która wymaga trwałej i długiej opieki. Taką osobą może być np.: rodzic, rodzeństwo lub inni krewni sprawujący faktycznie opiekę nad niepełnosprawnym
zgodnie z ustawą o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych - osobę wspierającą niepełnosprawnego w codziennym funkcjonowaniu podczas wykonywania czynności osobistych oraz zawodowych w taki sposób, aby osoba ta mogła być aktywna w życiu społecznym i zawodowym.
Podsumowując, w związku z powyższym, że nie ma jasności prawnej określającej opiekunów osób niepełnosprawnych, to trudno jest jednoznacznie ustalić wszystkie zależności wynikające z codziennego funkcjonowania takich osób z przysługującymi im prawami, świadczeniami oraz ciążącymi na nich obowiązkami.
Opiekun osoby niepełnosprawnej – na jakie świadczenia może liczyć?
Opiekun osoby niepełnosprawnej może korzystać z różnych świadczeń, które mają go wspomóc w codziennej opiece nad osobą niepełnosprawną. Obecnie jednym ze świadczeń wspierających jest świadczenie pielęgnacyjne. Obok niego występuje także zasiłek pielęgnacyjny dla opiekuna, który został zlikwidowany w 2024 roku, ale nadal mogą z niego korzystać opiekunowie, którzy otrzymali prawo do zasiłku w terminie do 31 grudnia 2023 roku.
Świadczenie pielęgnacyjne Jedno z najważniejszych świadczeń jakie przysługuje osobie, która zrezygnowała z pracy zarobkowej, żeby opiekować się osobą niepełnosprawną. W 2025 roku wypłacane jest w kwocie 3 287 zł miesięcznie. Dodatkowo, w przypadku sprawowania opieki nad drugą i każdą kolejną osobą świadczenie zostaje podwyższone o 100%.
Zasiłek dla opiekuna Kolejnym świadczeniem przewidzianym dla opiekunów osób niepełnosprawnych jest zasiłek dla opiekuna przewidziany dla osób opiekujących się dorosłymi osobami niepełnosprawnymi. Został wprowadzony w 2013 roku i obowiązywał do zmiany przepisów w 2024 roku. Po 2024 roku mogą z niego korzystać tylko ci opiekunowie, którzy otrzymali prawo do otrzymywania zasiłku do 31 grudnia 2023 roku. Obecnie dla uprawnionych wypłacany jest w wysokości 620 zł miesięcznie. Jeżeli osoba ma prawo do wypłaty zasiłku dla opiekuna nie może podjąć pracy zarobkowej, w tym nie może prowadzić działalności gospodarczej. W przeciwnym razie może zostać pozbawiona prawa do zasiłku dla opiekuna.
Specjalny zasiłek opiekuńczy – likwidacja w 2024 roku Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawany był opiekunom dorosłych osób niepełnosprawnych nieposiadających prawa do wypłaty innych form wsparcia z uwagi na kryteria dochodowe. Został zlikwidowany w 2024 roku. Został zastąpiony nowym świadczeniem pielęgnacyjnym. Obecnie mogą otrzymywać go jedynie osoby, które już wcześniej miały go przyznany. Zasiłek otrzymywały osoby, których łączny dochód na rodzinę w przeliczeniu na osobę nie przekraczał kwoty 764 zł i opiekun nie podjął żadnego zatrudnienia ani innej pracy zarobkowej. Jeżeli w okresie pobierania zasiłku opiekun prowadził działalność gospodarczą to tracił prawo do wypłaty specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek pielęgnacyjny Kolejnym świadczeniem jest zasiłek pielęgnacyjny wspierający zarówno opiekunów jak i osoby niepełnosprawne z umiarkowanym lub znacznym stopniem niepełnosprawności oraz niepełnosprawne dzieci i osoby będące powyżej 75 roku życia. W 2025 roku wypłacany jest w kwocie 215,84 zł miesięcznie. Pobieranie zasiłku pielęgnacyjnego nie pozbawia opiekuna osoby niepełnosprawnej możliwości prowadzenia działalności gospodarczej. W tym przypadku nie obowiązują limity dochodowe oraz brak jest przeciwwskazań do zatrudnienia lub uzyskiwania dochodów z innych źródeł. Przykładem może być senior prowadzący działalność gospodarczą i pobierający zasiłek opiekuńczy.
Świadczenie pielęgnacyjne, a prowadzenie działalności gospodarczej
Zmiany wprowadzone w 2024 roku do przepisów dotyczących opiekunów osób niepełnosprawnych zmieniły w znacznym stopniu sytuację opiekunów i dostosowały nowe przepisy do ich potrzeb. Istotną zmianą korzystną dla nich było umożliwienie podejmowania pracy zarobkowej przez opiekunów, w tym prowadzenia działalności gospodarczej przy zachowaniu prawa do wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego. Obecnie nie ma żadnych przeciwwskazań, aby opiekun osoby niepełnosprawnej pobierał świadczenie pielęgnacyjne oraz dodatkowo prowadził działalność gospodarczą i osiągał z tego tytułu przychody nieograniczone żadnym limitem. Przed zmianą przepisów opiekunowie nie mogli podejmować żadnej pracy i łączyć jej z opieką nad chorym. Do 2024 roku świadczenie pielęgnacyjne otrzymywali jedynie rodzice dzieci niepełnosprawnych. Obecnie mogą pobierać je również osoby sprawujące opiekę nad dorosłymi osobami z niepełnosprawnością.
Opiekun osoby niepełnosprawnej prowadzący działalność gospodarczą – składki do Urzędu Skarbowego i ZUS
Opiekun osoby niepełnosprawnej prowadzący działalność gospodarczą podobnie jak i inne osoby mające własną firmę zobowiązany jest do zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne ZUS oraz podatków do Urzędu Skarbowego. W jego przypadku wybór odpowiedniej formy opodatkowania jest bardzo ważnym krokiem, który powinien być przemyślany, a przede wszystkim dostosowany do specyfiki prowadzonej działalności i przyszłych dochodów firmy.
Podsumowanie
Zgodnie ze zmianą przepisów dotyczących pracy opiekunów osób niepełnosprawnych od początku 2024 roku obowiązują nowe zasady odnoszące się do pracy wykonywanej przez opiekunów osób niepełnosprawnych. Obecnie osoby takie mogą łączyć pracę zawodową z wykonywaniem czynności opiekuna osoby niepełnosprawnej i mogą pobierać świadczenie pielęgnacyjne bez obawy jego utraty.
