Jednym z najwyższych kosztów jaki ponosi przedsiębiorca w prowadzonej działalności gospodarczej stanowią koszty na ZUS. Obecnie osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą skorzystać z ulg i obniżyć koszty składek. Z dodatkowej refundacji mają prawo skorzystać także niepełnosprawni przedsiębiorcy.
Rencista prowadzący działalność gospodarczą nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z art. 9 ust. 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznychosoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty nie podlegają obowiązkowi ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. Składki mogą opłacać dobrowolnie. Z kolei na podstawie art. 9 ust. 4c ustawy o sus osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, o której jest mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Powyższa zasada dotyczy także osób uprawnionych do pobierania renty socjalnej. Niepełnosprawny przedsiębiorca, który pobiera wymienione świadczenia powinien dokonać zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.
Osoby z ustalonym prawem do renty rodzinnej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej podlegają jedynie ubezpieczeniu zdrowotnemu. Ubezpieczenie emerytalne i rentowe mogą opłacać na zasadzie dobrowolności. Natomiast jeżeli zgłoszą się do wymienionych ubezpieczeń, to zgodnie z decyzją ZUS z 25 września 2018 roku (DI/100000/43/1008/2018) obowiązkowo muszą także opłacać ubezpieczenie wypadkowe.
Niepełnosprawny przedsiębiorca – ulga w opłacaniu składek
Przedsiębiorca, który dopiero rozpoczyna działalność gospodarczą może skorzystać z ulg w opłacaniu składek:
ulga na start – możliwe korzystanie przez okres pierwszych 6 pełnych miesięcy funkcjonowania firmy
preferencyjne składki na ubezpieczenie społeczne i zwolnienie z opłacania składki na FP przez okres 24 miesięcy – możliwe korzystanie od dnia rozpoczęcia prowadzenia działalności lub po zakończeniu ulgi na start
mały ZUS – opłacanie obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne naliczone na podstawie osiągniętego dochodu.
Przedsiębiorca korzystający z jakiejkolwiek wymienionej wyżej ulgi ma obowiązek opłacania składki zdrowotnej w pełnej wysokości (ubezpieczenie zdrowotne nie podlega obniżeniu). Zwolnienie z opłacania zdrowotnego możliwe jest na podstawie odrębnych przepisów uregulowanych art. 82 ust. 9 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych (dalej ustawa zdrowotna). W związku z wymienioną ustawą niepełnosprawny przedsiębiorca może być zwolniony z opłacania składki zdrowotnej na podstawie posiadania orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz jeżeli:
opłaca podatek w formie karty podatkowej
osiąga przychód z działalności w wysokości nieprzekraczającej połowy minimalnej emerytury obowiązującej w danym roku kalendarzowym.
Ulga nie jest przeznaczona dla osób o lekkim stopniu niepełnosprawności.
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca posiada orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia działalności korzystał z ulgi na start. W początkowym okresie funkcjonowania, firma nie osiągała żadnych przychodów. Przedsiębiorca mógł skorzystać ze zwolnienia z opłacania składki zdrowotnej.
Zwolnienie z opłacania składki zdrowotnej nie pozbawia niepełnosprawnego przedsiębiorcy korzystania z bezpłatnych świadczeń medycznych, ponieważ przedsiębiorca nadal podlega pod ubezpieczenie zdrowotne. W związku ze zwolnieniem podatnik nie musi dokonywać wyrejestrowania w ZUS-ie. Musi jedynie sporządzić druk DRA lub raport imienny i wykazać w nim podstawę wymiaru składki zdrowotnej, bez jej naliczania.
Zgłoszenie do ZUS
Niepełnosprawny przedsiębiorca ma obowiązek dokonania rejestracji w ZUS-ie stosując odpowiedni kod tytułu ubezpieczenia. W przypadku:
Kod tytułu ubezpieczenia składa się z 6 cyfr, gdzie: piąta cyfra wskazuje, czy ubezpieczony ma prawo do emerytury lub renty:
0 – osobę niemającą ustalonego prawa do emerytury lub renty
1 – osobę mającą ustalone prawo do emerytury
2 – osobę mającą ustalone prawo do renty.
szósta cyfra wskazuje stopień niepełnosprawności ubezpieczonego:
0 – osobę nieposiadającą orzeczenia o niepełnosprawności lub osobę, która posiada orzeczenie, ale nie przedstawiła takiego płatnikowi składek
1 – osobę, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności
2 – osobę, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności
3 – osobę, która przedłożyła płatnikowi składek orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności
4 – osobę, która przedłożyła płatnikowi orzeczenie o niepełnosprawności osoby do 16 roku życia.
PRZYKŁAD 2 Podatnik prowadzi działalność gospodarczą już od kilku lat. Jest też rencistą z orzeczonym znacznym stopniem niepełnosprawności i pobiera rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Nie korzysta z żadnych ulg i opłaca tzw. duży ZUS. Obowiązuje go kod ubezpieczenia: 05 12 23.
PRZYKŁAD 3 Przedsiębiorca opłaca składki preferencyjne na ZUS. Posiada lekki stopień niepełnosprawności bez prawa do renty. Obowiązuje go kod ubezpieczenia: 05 70 01.
Obowiązki wobec ZUS
Osoby samozatrudnione mają określone obowiązki wobec ZUS-u. Jednym z nich jest sporządzanie co miesiąc deklaracji DRA, w której wykazuje się składki na ubezpieczenia.
Deklaracja ZUS musi być wysłana w terminie:
do 10 dnia miesiąca (przedsiębiorca płaci składki tylko za siebie)
do 15 dnia miesiąca (przedsiębiorca zgłosił do ubezpieczeń także inne osoby).
W takich samych terminach należy opłacić składki na ubezpieczenie. Jeżeli termin przypada na dzień wolny od pracy (sobota, niedziela lub święto), to zostaje przesunięty na pierwszy dzień roboczy następujący po nim.
Przedsiębiorca może zostać zwolniony z obowiązku wysyłki deklaracji DRA do ZUS-u jeżeli spełni następujące warunki:
opłaca składki tylko za siebie
dane umieszczane na deklaracji każdego miesiąca są takie same, czyli nie zmienia się kwota składek, kod tytułu ubezpieczenia lub inne dane
złoży pierwszą deklarację, w której wykaże składki od pełnej obowiązującej go podstawy i deklaracja ta będzie powielana przez ZUS w następnych miesiącach.
W przypadku kiedy miejsce będzie miała jakakolwiek zmiana, np. zmiana kodu ubezpieczenia, to przedsiębiorca zobowiązany jest do wysłania pierwszej deklaracji z wykazaniem składek za pełny miesiąc po zmianach.
Składki ZUS z PFRON – refundacja
Przedsiębiorca posiadający orzeczenie o niepełnosprawności i opłacający składki na ubezpieczenie społeczne ma prawo ubiegać się o refundację składek emerytalnych i rentowych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) pod warunkiem, że spełni kilka warunków:
dokona rejestracji w ewidencji prowadzonej przez PFRON
przekaże dokumenty wymagane przez PFRON (znajdują się w broszurze informacyjnej na stronie www.pfron.org.pl)
opłaca składki ZUS w terminie.
Przedsiębiorca wniosek o wypłatę refundacji składek emerytalnych i rentowych składa co miesiąc w terminie do ostatniego dnia miesiąca na druku Wn-U-G. W przypadku kiedy ostatni dzień miesiąca przypada na dzień wolny od pracy (sobota, niedziela lub święto), to w takiej sytuacji termin przypada na pierwszy dzień roboczy następujący po ostatnim dniu miesiąca.
Wysokość refundacji zależy od stopnia niepełnosprawności posiadanej przez przedsiębiorcę. W przypadku orzeczonego:
lekkiego stopnia niepełnosprawności – zwrot 30% składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – zwrot 60% składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
znacznego stopnia niepełnosprawności – zwrot 100% składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Podsumowanie
Niepełnosprawny przedsiębiorca ma prawo skorzystać z ulgi na opłacanie składki zdrowotnej, a także starać się o refundację składek emerytalnych i rentowych z PFRON. Przy ustalaniu ulg dużą rolę odgrywa stopień niepełnosprawności jaki został orzeczony w stosunku do ubezpieczonego oraz czy przedsiębiorca posiada prawo do renty.
