Obowiązujące przepisy prawa pozwalają na przekazanie firmy członkom rodziny, np. synowi lub córce. Takie przekazanie może odbyć się na pewnych warunkach. Dotyczy to zarówno małych firm jak i większych przedsiębiorstw.
Przeniesienie jednoosobowej firmy na innego właściciela
Przedsiębiorstwo jednoosobowe może zmienić właściciela na drodze:
sprzedaży przedsiębiorstwa
sprzedaży lub darowizny poszczególnych składników majątku przedsiębiorstwa
aportu przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części do spółki prawa handlowego i przeniesienie własności udziałów, akcji lub ogółu praw oraz obowiązków na osoby trzecie
przekształcenia jednoosobowej działalności gospodarczej w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i przeniesienie udziałów w spółce na osoby trzecie.
Przekazanie przedsiębiorstwa członkowi rodziny na drodze darowizny
Wydaje się, że przekazanie przedsiębiorstwa w formie darowizny jest najbardziej korzystną formą pod względem podatkowym zarówno dla obecnego jak i nowego przedsiębiorcy. Jest to też najczęściej wybierana forma w przypadku przekazania firmy członkowi rodziny. Aby była skuteczna musi odbyć się na określonych warunkach. Jeżeli przedsiębiorca ma na celu likwidację działalności gospodarczej, to darowizna powinna być dokonana jeszcze przed zamknięciem przedsiębiorstwa. Przekazanie firmy na drodze darowizny musi odbyć się na podstawie stosownej umowy, której treść i forma zależą od składników majątku wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Sporządzona umowa powinna zawierać wyszczególnienie składników majątku znajdujących się w danym przedsiębiorstwie. W celu całkowitego lub częściowego zbycia firmy na rzecz członka rodziny w sposób zgodny z prawem wymaga się zastosowania formy pisemnej zawierającej podpisy stron potwierdzone notarialnie. Jeżeli darowana jest nieruchomość, to darowizna powinna zostać sporządzona w formie aktu notarialnego.
Innym ważnym dokumentem, które koniecznie należy sporządzić jest protokół przekazania składników majątku zawierający określone dane takie jak:
data przekazania
wyszczególnienie składników majątku pod kątem ilości i wartości, a przede wszystkim:
ilość i wartość towarów handlowych
ilość i wartość wyposażenia
ilość środków trwałych wraz z podaniem ich wartości początkowej i wysokości dokonanych odpisów amortyzacyjnych
wiarygodne wskazanie stron poprzez wpisanie ich nazw i adresów
data lub okres dokonania operacji gospodarczej lub data wystawienia dowodu
przedmiot operacji gospodarczej
wartość i ilościowe określenie operacji gospodarczej
podpisy osób uprawnionych do dokumentowania operacji gospodarczych.
W zależności od stopnia pokrewieństwa pomiędzy darczyńcą, a obdarowanym mogą mieć miejsce różne skutki podatkowe. Darowizna może być objęta podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jego zapłata związana jest z przejęciem przez osobę obdarowaną części związanej z zobowiązaniami oraz długami darczyńcy. Obowiązek podatkowy w tym zakresie na podstawie spisanej umowy ciąży na obdarowanym. Podatek PCC dotyczy jedynie sytuacji, kiedy darczyńca pozostawia osobie obdarowanej długi i ciężary lub inne zobowiązania, a obdarowany nie jest zwolniony z odpowiedzialności za te zobowiązania. W przypadku darowizny przedsiębiorstwa na rzecz najbliższego członka rodziny brak jest konsekwencji podatkowych na gruncie podatku PIT. Zamiana właściciela przedsiębiorstwa odbywa się nieodpłatnie bez żadnych świadczeń dla darczyńcy, dlatego taka czynność nie jest opodatkowana podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Darowizna jest też korzystnym rozwiązaniem w przypadku podatku VAT. Przekazanie firmy nieodpłatnie członkowi rodziny jeszcze przed jej likwidacją może zostać uznane za zbycie przedsiębiorstwa co oznacza, że taka czynność nie podlega pod opodatkowanie podatkiem od towarów i usług.
Obowiązki nowego właściciela firmy
Członek rodziny, który zostanie nowym właścicielem firmy zobowiązany jest do:
założenia działalności gospodarczej poprzez dokonanie rejestracji firmy do CEIDG lub KRS
rejestracji w ZUS-ie
złożenia wniosku o nadanie numeru REGON
złożenia wniosku o nadanie numeru NIP
dokonanie zmiany płatnika składek.
Po przekazaniu firmy przez właściciela powinna również zmienić się nazwa przedsiębiorstwa, w której musi znaleźć się imię i nazwisko właściciela, jeżeli działalność będzie prowadzona w formie jednoosobowej działalności gospodarczej.
Obowiązki starego właściciela firmy
Właściciel firmy, który przekazuje przedsiębiorstwo członkowi rodziny jako darczyńca ma obowiązek zamknąć przekazywaną działalność i dopełnić innych formalności. Proces zamknięcia firmy można przeprowadzić w momencie dokonywania spisu majątku i spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków, odpadów oraz wyposażenia i dokonania ich wyceny. Jeżeli darczyńca był podatnikiem podatku VAT, to w tej sytuacji w remanencie powinien wykazać wartość zerową. Nie powstanie wtedy obowiązek zapłaty podatku. Obowiązkiem darczyńcy jest zgłoszenie w urzędzie skarbowym zaprzestania wykonywania działalności opodatkowanej podatkiem od towarów i usług oraz wyrejestrowanie się z ZUS-u i w CEIDG.
Przekazanie przedsiębiorstwa, a pracownicy
W przypadku, kiedy w przedsiębiorstwie zatrudnieni są pracownicy, to powinni zostać poinformowani o planach przekazania firmy. Bez znaczenia jest fakt czy przyjęcie dotyczy tylko części czy całości firmy. Poza tym zmiana pracodawcy rodzi obowiązek przerejestrowania pracowników oraz zgłoszenia zmiany danych płatnika składek. Jeżeli zmienia się właściciel firmy, to pracownik ma prawo do rozwiązania stosunku pracy, ale musi uprzedzić o tym pracodawcę 7 dni wcześniej.
