Umowa darowizny jest dość często dokonywaną czynnością występującą w obrocie prawnym. Najczęściej stosowana jest wśród członków najbliższej rodziny, którzy w ten sposób przekazują sobie środki pieniężne. Darowizny przekazywane poprzez rachunek bankowy zwolnione są z podatku. A co z darowiznami gotówkowymi?
Darowizna w gotówce. Czy trzeba zapłacić podatek od spadków i darowizn?
Darowiznę regulują przepisy Kodeksu cywilnego. Oznacza ona przysporzenie majątkowe w ramach, którego określona część z majątku darczyńcy przechodzi do majątku osoby obdarowanej. Darowizna ma nieodpłatny charakter, ale sama czynność przekazania środków rodzi już obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Podatek jest dość wysoki. Stawki kształtują się od 3 % do 20% liczonych od części darowizny przekraczającej kwotę wolną od podatku. Obowiązkiem jego zapłaty objęty jest obdarowany. Przy darowiznach środków pieniężnych obowiązek podatkowy powstaje w dniu wykonania darowizny, czyli w dniu przekazania pieniędzy. Nieodpłatny charakter darowizny polega na tym, że obdarowany nie ma obowiązku do wykonania świadczenia wobec darczyńcy. Osoba obdarowana otrzymuje pewną korzyść majątkową i tym samym zwiększają się jej aktywa, a jednocześnie zmniejszają się jej zobowiązania.
Darowizna gotówkowa dokonana pomiędzy członkami najbliższej rodziny, a zwolnienie z zapłaty podatku
W przypadku, kiedy darowizna dotyczy członków najbliższej rodziny, to możliwe jest całkowite zwolnienie z podatku od spadków i darowizn.
Do członków najbliższej rodziny zalicza się:
małżonka
zstępnych i wstępnych
pasierba
rodzeństwo
ojczyma i macochę.
Kwestie związane ze zwolnieniem z zapłaty podatku zostały zawarte w art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli obdarowany:
zgłosi otrzymanie darowizny w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, który powstał na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2 – 5, 7 i 8 oraz ust. 2 ustawy za pomocą formularza SD-Z2 do właściwego naczelnika urzędu skarbowego lub nabycie nastąpiło w drodze dziedziczenia, to w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4
udokumentuje otrzymanie darowizny w postaci środków pieniężnych za pomocą dowodu przekazania na rachunek płatniczy, na rachunek obdarowanego inny niż płatniczy w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub za pomocą przekazu pocztowego
to może zostać zwolniony z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn.
W przypadku, kiedy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, to zwolnienie z opodatkowania przysługuje wtedy, kiedy zostaną spełnione 3 warunki:
darowiznę musi otrzymać jedna z osób wymienionych w przepisie
musi zostać złożone zgłoszenie na formularzu SD-Z2 o nabyciu własności środków pieniężnych
otrzymanie środków pieniężnych musi zostać udokumentowane dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek inny niż płatniczy w banku lub w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej bądź przekazem pocztowym.
W związku z powyższym można przypuszczać, że zwolnieniem od zapłaty podatku zwolnione są jedynie te darowizny, które zostały przekazane w formie przelewu bankowego lub za pośrednictwem poczty. Darowizna przekazana gotówką bezpośrednio do ręki obdarowanego nie spełnia wymaganego warunku, nawet w sytuacji, w której obdarowana osoba wpłaci otrzymane środki na swój rachunek bankowy.
Takie stanowisko prezentują organy podatkowe. Za przykład może posłużyć interpretacja wydana przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0111-KDIB2-2.4015.165.2019.1.MZ z dnia 11 grudnia 2019 roku, w której wskazał on, że nie ma możliwości udokumentowania otrzymania środków pieniężnych za pomocą dowodu przekazania na rachunek bankowy obdarowanego, jeżeli środki te zostały przekazane gotówką. Fakt, że obdarowany wpłaci otrzymane środki na swój rachunek bankowy nie stanowi warunku przedstawionego w przepisie. W tym przypadku nie mają znaczenia motywy jakimi kierowali się uczestnicy darowizny przy przekazaniu jej w gotówce. Ustawa zawiera dokładne wskazania warunków jakie muszą zostać spełnione, aby można było skorzystać ze zwolnienia. Niespełnienie jakiegokolwiek z tych warunków pozbawia możliwości zastosowania zwolnienia, dlatego w takiej sytuacji, kiedy darowane środki przekazane zostają w gotówce, darowizna podlega pod opodatkowanie podatkiem od spadków i darowizn na zasadach ogólnych. Oznacza to, że nie ma zastosowania zwolnienie w oparciu o art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Podobne zdanie ma też Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który swoje stanowisko przedstawił w interpretacji nr 0111-KDIB2-2.4015.50.2019.3.MZ wydanej dnia 17 maja 2019 roku.
Darowizna w gotówce w ocenie sądów administracyjnych
Z reguły sądy administracyjne podzielają zdanie podatników i uznają, że darowizna przekazana w gotówce nie pozbawia prawa do skorzystania ze zwolnienia z zapłaty podatku od spadków i darowizn. Sądy administracyjne coraz częściej wydają wyroki wskazujące, że darowizna przekazana w gotówce daje prawo do skorzystania ze zwolnienia wskazanego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W uzasadnieniu wydawanych orzeczeń sądy podkreślają, że za całkowitym zwolnieniem od podatku wskazanego w wymienionym art. 4a przemawia cel społeczny jakim jest zniesienie obciążeń podatkowych w stosunku do osób obdarowanych, które nabywają nieodpłatnie majątek od najbliższych członków rodziny, co zapewne jest zasadne pod kątem dobra rodziny. Zasada jaką kierują się sądy w swoich orzeczeniach podparta jest zapisami Konstytucji, a dokładniej art. 18, który mówi, że rodzina objęta jest ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei art. 71 ust. 1 Konstytucji nakazuje państwu prowadzenie polityki społecznej i gospodarczej z uwzględnieniem dobra rodziny. Zwolnienie powinno zapewniać bezpieczeństwo obrotu prawnego oraz systemu podatkowego, ale przede wszystkim powinno służyć celom prorodzinnym. Zapis w ustawie o podatku od spadków i darowizn mówiący o udokumentowaniu otrzymania darowanych środków pieniężnych za pomocą dowodu przekazania na rachunek bankowy należy rozumieć, że dowód taki dokumentuje wpłatę lub przelew środków pieniężnych z darowizny przez darczyńcę na konto osoby obdarowanej, a nie oznacza wpłaty lub przelewu osoby obdarowanej na własną rzecz w imieniu darczyńcy.
Natomiast stanowisko prezentowane przez sądy administracyjne oznacza, że przekazanie środków pieniężnych tytułem darowizny gotówką do ręki obdarowanego, a następnie wpłata przez obdarowanego tychże środków na własny rachunek bankowy jest sytuacją, która daje prawo do skorzystania ze zwolnienia z podatku. Stanowisko organów podatkowych w tej kwestii mówiące, że tylko przekazanie pieniędzy za pomocą przelewu bankowego daje prawo do skorzystania ze zwolnienia z zapłaty podatku od spadków i darowizn jest niezgodne z przepisami konstytucji RP. Tak więc zdaniem sądów administracyjnych otrzymanie środków na rachunek bankowy może być dokonane nie tylko za pomocą przelewu wykonanego przez darczyńcę. Obdarowany może też przedstawić dowód wskazujący, że samodzielnie dokonał wpłaty darowanych środków pieniężnych na swój rachunek bankowy. Na tej podstawie może skorzystać on ze zwolnienia z zapłaty podatku.
Podsumowanie
Organy podatkowe cały czas utrzymują stanowisko zgodnie, z którym jedynie darowizna środków pieniężnych przekazana przelewem bankowym lub za pomocą przekazu pocztowego pozwala zastosować całkowite zwolnienie od podatku od spadków i darowizn dokonywanych pomiędzy członkami najbliższej rodziny. Odmienne zdanie mają sądy administracyjne, które dopuszczają możliwość zastosowania zwolnienia z podatku od spadków i darowizn przy przekazaniu darowizny w gotówce.
