Aby po śmierci właściciela przedsiębiorstwa, firma mogła bez problemu i bez przerwy nadal kontynuować działalność, to przedsiębiorca powinien wyznaczyć osobę do prowadzenia spraw firmowych po jego śmierci, aż do czasu załatwienia wszelkich formalności związanych ze spadkiem. Taką osobą jest zarządca sukcesyjny.
Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw z dna 5 lipca 2018 roku reguluje zasady przekazywania firmy jej następcom, po śmierci przedsiębiorcy. Dotyczy przedsiębiorców zarejestrowanych w CEIDG. Zarząd sukcesyjny nad przedsiębiorstwem ma prawo ustanowić przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą oraz wspólnik spółki cywilnej. Jeżeli tego nie zrobi, to takie prawo przysługuje jego spadkobiercom lub zapisobiorcom.
O zarządzie sukcesyjnym mówimy wtedy kiedy po śmierci przedsiębiorcy, firmą tymczasowo zarządza osoba wyznaczona przez niego do kierowania przedsiębiorstwem aż do momentu uregulowania spraw związanych ze spadkiem. Jest okres, w którym następcy prawni mają czas na zastanowienie się co chcą zrobić z firmą, czy będą dalej kontynuować działalność, czy sprzedadzą ją, czy też zamkną. Do wykonywania zarządu sukcesyjnego powoływany jest zarządca sukcesyjny.
Wskazanie zarządcy za życia przedsiębiorcy i jednocześnie zgłoszenie tego faktu do CEIDG daje szereg korzyści, jak:
firma cały czas zachowuje płynność działania
wyznaczony zarządca zaraz po śmierci przedsiębiorcy może zająć się prowadzeniem firmy bez konieczności wizyty u notariusza
umowy z pracownikami utrzymują swoją ważność
zachowana zostaje ciągłość wykonywania kontraktów
zarządca ma prawo szybko uzyskać potwierdzenie możliwości kontynuowania koncesji lub zezwoleń.
Zarządca sukcesyjny ponosi odpowiedzialność za prowadzenie firmy aż do chwili uregulowania wszystkich spraw spadkowych. W szczególności dotyczy umów z pracownikami oraz kontaktów z kontrahentami, spraw podatkowych, czy związanych ze składkami w ZUS-ie. Zarząd sukcesyjny wygasa po 2 latach licząc od dnia śmierci przedsiębiorcy. Czasami sąd z ważnych powodów może przedłużyć zarząd na czas, który jednak nie może przekroczyć 5 lat.
Zarząd sukcesyjny może też wygasnąć wcześniej, jeżeli:
przedsiębiorstwo w spadku zostało nabyte przez jedynego spadkobiercę lub zapisobiorcę windykacyjnego
w ciągu 2 miesięcy od śmierci przedsiębiorcy nikt nie przyjął spadku
jedna osoba nabyła w całości przedsiębiorstwo w spadku, np. zostało wniesione w całości aportem do spółki
w ciągu miesiąca od wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, jeżeli nie został powołany w tym okresie kolejny zarządca
została ogłoszona upadłość przedsiębiorcy
wcześniej nastąpił dział spadku obejmujący przedsiębiorstwo w spadku.
Zarządca sukcesyjny – kim jest i kto może nim zostać?
Zarządca sukcesyjny jest osobą, która po śmierci przedsiębiorcy przejmuje nadzór nad przedsiębiorstwem, dzięki czemu firma może normalnie funkcjonować do czasu zakończenia spraw spadkowych. Zarząd sukcesyjny ma charakter tymczasowy.
Zarządcą sukcesyjnym może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie może nim zostać osoba, która ma prawomocnie orzeczony:
zakaz prowadzenia działalności gospodarczej
środek karny lub środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem
nie może nim też być osoba prawna, jak np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
W jednym czasie funkcję zarządcy może pełnić tylko jedna osoba. Może nim zostać spadkobierca, ale także osoba obca dla przedsiębiorcy, która nie jest powiązana z rodziną. Przedsiębiorca ma prawo wyznaczyć zarządcę tzw. rezerwowego. Zostanie on powołany do wykonywania zadań zarządcy w sytuacji kiedy pierwszy zarządca sukcesyjny zrezygnuje z pełnienia tej funkcji lub nie będzie w stanie jej pełnić z powodu:
ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych
odwołania go przez przedsiębiorcę
uprawomocnienia się orzeczenia o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej obejmującą tę wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalności gospodarczej w zakresie zarządu majątkiem
śmierci.
Dane zarządcy rezerwowego również muszą zostać zgłoszone do CEIDG za pośrednictwem wniosku o zmianę wpisu w rejestrze. Przedsiębiorca ma prawo wskazać tylko jednego zarządcę rezerwowego.
Zakres działania zarządcy sukcesyjnego
Zarządca sukcesyjny działa we własnym imieniu, ale na rachunek właściciela/właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. Ma prawo podejmować wszelkie decyzje samodzielnie, ale w ramach zwykłego zarządu przedsiębiorstwem. W sprawach, które przekraczają zwykły zarząd na podjęcie decyzji musi mieć zgodę osób, które będą miały prawo do przedsiębiorstwa, czyli właścicieli przedsiębiorstwa w spadku. W przypadku braku takiej zgody będzie mógł wystąpić do sądu o jej wydanie, która będzie dotyczyła tej jednej określonej czynności.
Do obowiązków zarządcy sukcesyjnego należy między innymi:
rozliczanie się z właścicielami przedsiębiorstwa w spadku
wykonywanie praw i obowiązków zmarłego przedsiębiorcy, które wynikają z prowadzenia działalności, czyli możliwość zaciągania zobowiązań, zawierania, wykonywania i rozwiązywania umów, realizacji obowiązków publiczno-prawnych (rozliczanie i zapłata podatków, zapłata składek ZUS, koncesje, zezwolenia, licencje, zgody itp.).
Zarządca sukcesyjny ma też prawo do dysponowania bankowym rachunkiem firmowym przedsiębiorcy, który wykorzystywany jest przy prowadzeniu firmy.
Korzyści wynikające z wybrania i zgłoszenia zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy
Rejestracja zarządcy sukcesyjnego za życia przedsiębiorcy pozwala uniknąć poniesienia określonych kosztów. Powołanie go po śmierci przedsiębiorcy wymaga wizyty u notariusza i wypełnienia wielu formalności, co wiąże się też z kosztami. Poza tym zarządca powołany wcześniej pozwala firmie zachować płynność w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, daje dostęp do rachunków bankowych, pozwala na wypłatę wynagrodzeń, na rozliczenia z ZUS-em i US.
Wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG
W celu wpisania zarządcy sukcesyjnego do CEIDG potrzebne jest konto w rejestrze. Po zalogowaniu się należy zmienić dane we wpisie. W tym celu należy:
wybrać zakładkę „operacje we wpisie”
„zmień dane we wpisie”
zaznaczyć opcję „na podstawie konta użytkownika” i dalej.
W następnej kolejności należy wypełnić wniosek we wszystkich polach oznaczonych gwiazdką.
Wymagane jest uzupełnienie informacji o dacie wyboru zarządcy, która nie może być datą przyszłą.
zaznaczenie opcji „tak, składam oświadczenie” co oznacza, że przedsiębiorca ma prawo do wykonywania działalności i posiada tytuł prawny do nieruchomości
wybranie informacji dotyczących ubezpieczenia, naczelnika urzędu skarbowego, do którego odprowadzany jest podatek dochodowy.
Do formularza należy dołączyć załącznik CEIDG – ZS. Wskazuje się w nim dane zarządcy sukcesyjnego. Wybieramy opcję „dołączam załącznik CEIDG - ZS”. W polu 06 należy zaznaczyć oświadczenie, że dana osoba zgodziła się pełnić funkcję zarządcy sukcesyjnego. Zatwierdzenie wypełnionego wniosku wymaga podpisu przedsiębiorcy Profilem Zaufanym lub podpisem kwalifikowanym.
