Jak uzyskać tytuł egzekucyjny?

W obrocie gospodarczym czasami dochodzi do sytuacji, kiedy kontrahent nie wywiązuje się z obowiązku zapłaty za zakupiony towar lub usługę. Wtedy przedsiębiorca może wystosować do sądu pozew o zapłatę, a następnie skierować sprawę do komornika. Postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi może być rozpoczęte na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego, czyli tytułu egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności.

Czym jest tytuł egzekucyjny?

Tytuł egzekucyjny, czyli orzeczenie sądowe bądź inny dokument urzędowy jest dokumentem, który stwierdza:  

• istnienie i zakres roszczenia wierzyciela
• istnienie i zakres obowiązku świadczenia dłużnika.

W tytule egzekucyjnym znajduje się określenie wierzyciela i dłużnika przedstawione w sposób jednoznaczny i wyraźny. Właściwy sąd, który wydaje tytuł egzekucyjny powinien nadać mu klauzulę wykonalności. Dopiero wtedy staje się on tytułem wykonawczym na podstawie, którego można wszcząć i prowadzić egzekucję w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym. Katalog tytułów egzekucyjnych został zawarty w art. 777 Kodeksu postępowania cywilnego. 

Rodzaje tytułów egzekucyjnych 

Do tytułów egzekucyjnych zalicza się: 

• prawomocne orzeczenie sądu lub podlegająca natychmiastowemu wykonaniu ugoda zawarta przed sądem
• prawomocne orzeczenie referendarza sądowego lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej
• akt notarialny, w którym dłużnik poddaje się egzekucji obejmujący obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz ilości określonych w akcie bądź wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, jeżeli w akcie został wskazany termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest jego wykonanie
• akt notarialny, w którym dłużnik poddaje się egzekucji obejmujące obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości wprost określonej w akcie lub oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, jeżeli w akcie zostało wskazane zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie obowiązku, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie aktowi klauzuli wykonalności
• akt notarialny, w którym niebędąca dłużnikiem osobistym osoba, której rzecz, wierzytelność lub prawo obciążone jest hipoteką lub zastawem, poddała się egzekucji z obciążonego przedmiotu celem zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej zabezpieczonemu wierzycielowi (art. 777 par. 1 Kodeksu postępowania cywilnego).

Egzekucja, a tytuł wykonawczy

Podstawę egzekucji stanowi tytuł wykonawczy. Dzięki niemu wierzyciel ma prawo rozpocząć egzekucję przeciwko danemu dłużnikowi w zakresie obowiązku jaki na nim ciąży. Brak tytułu wykonawczego pozbawia wierzyciela możliwości wszczęcia egzekucji, dlatego wierzyciel posiadający tytuł wykonawczy zobowiązany jest dołączyć go do wniosku o wszczęcie egzekucji, ale koniecznie w oryginale. Przepisy nie pozwalają na dołączenie do wniosku kopii lub odpisu tytułu wykonawczego. 

Tytuł egzekucyjny, a wspólnicy spółki cywilnej  

Egzekucja może dotyczyć również majątku wspólnego należącego do wspólników spółek prawa cywilnego. Aby mogło dojść do egzekucji z majątku wspólnego wspólników spółki prawa cywilnego potrzebny jest tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim wspólnikom (art. 778 Kodeksu postępowania cywilnego). Tytuł egzekucyjny wydany tylko przeciwko jednemu ze wspólników lub przeciwko niektórym z nich nie daje prawa do przeprowadzenia egzekucji z majątku będącego współwłasnością łączną wspólników. 

Tytuł egzekucyjny, a wspólnicy spółek osobowych 

Tytuł egzekucyjny może zostać wystawiony również przeciwko spółkom osobowym, jak: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna. Sąd wydaje klauzulę wykonalności przeciwko wspólnikowi, który ponosi odpowiedzialność bez ograniczenia całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki pod warunkiem, że egzekucja wszczęta przeciwko spółce jest bezskuteczna, a także wtedy, kiedy będzie istniało przypuszczenie, że egzekucja będzie nieskuteczna. Powyższe nie dotyczy osób, które w momencie rozpoczęcia postępowania w sprawie, dla której został wydany tytuł egzekucyjny przeciwko spółce nie była już wspólnikiem spółki. Wskazuje na to art. 778(1) Kodeksu postępowania cywilnego. Wspólnicy, którzy ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem bez ograniczeń odpowiadają za zobowiązania w sposób subsydiarny, czyli tylko wtedy, kiedy egzekucja z majątku spółki jest bezskuteczna. 

Tytuł egzekucyjny, a spółka partnera prywatnego

Tytuł egzekucyjny może zostać wydany także przeciwko spółce wskazanej w art. 7a ust. 1 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym z dnia 19 grudnia 2008 roku (Dz.U. z 2020 r. poz. 711 i 2275 oraz z 2021 r. poz. 868) w zakresie dotyczącym obowiązku zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy. Nadanie klauzuli wykonalności może dotyczyć partnera prywatnego o ile egzekucja przeciwko spółce będzie bezskuteczna, a także wtedy, kiedy będzie oczywistością, że egzekucja będzie bezskuteczna. W takim przypadku klauzulę wykonalności nadaje sąd do tytułu egzekucyjnego obejmującego obowiązek zapłaty wynagrodzenia należnego podwykonawcy jaki został wydany przeciwko spółce jednoosobowej partnera prywatnego lub spółce kapitałowej, gdzie jedynymi wspólnikami są partnerzy prywatni o ile egzekucja przeciwko spółce będzie nieskuteczna jak również wtedy, kiedy będzie oczywiste, że egzekucja będzie bezskuteczna. 

Tytuł egzekucyjny wystawiony dla fundatora fundacji rodzinnej

Tytuł egzekucyjny może zostać wydany przeciwko fundatorowi fundacji rodzinnej. Sąd może nadać klauzulę wykonalności przeciwko fundacji rodzinnej, która ponosi odpowiedzialność za zobowiązania fundatora w sytuacji, kiedy egzekucja przeciwko fundatorowi będzie bezskuteczna, a także wtedy, kiedy jest oczywiste, że egzekucja ta będzie bezskuteczna. 

Kolejne tytuły wykonawcze 

Jeżeli wystąpi potrzeba prowadzenia egzekucji na rzecz kilku osób lub przeciwko kilku osobom bądź z kilku składowych części majątku tego samego dłużnika to sąd może wystawić oprócz pierwszego tytułu wykonawczego, kolejne tytuły wskazując służący im cel oraz liczbę porządkową.

W przypadku, kiedy istnieje potrzeba ponownego wydania tytułu wykonawczego, ponieważ pierwszy został utracony to najpierw musi odbyć się rozprawa w tej sprawie, na której sąd będzie mógł wydać stosowne postanowienie. Ponownie wydany tytuł wykonawczy musi zawierać adnotację o powtórnym wydaniu tytułu w zamian tytułu pierwotnego. W przeprowadzanym postępowaniu sąd bada okoliczności, które przyczyniły się do utraty tytułu wykonawczego. 

Klauzula wykonalności – kto ją nadaje? 

Z reguły tytuły egzekucyjne wydane przez sąd mają nadaną klauzulę wykonalności przez sąd I instancji, przed którym toczyła się lub toczy rozprawa. Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności jest rozpoznawany przez sąd niezwłocznie, ale nie później niż w terminie 3 dni licząc od dnia złożenia. Postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności znajduje się na tytule egzekucyjnym. Nadanie klauzuli wykonalności oznacza świadczenie, które podlega egzekucji oraz zakres egzekucji i jest wskazaniem, czy wydane orzeczenie ma być wykonane jako prawomocne, czy też ma charakter natychmiastowej wykonalności. 

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej to tytuł egzekucyjny dotyczący świadczenia pieniężnego w obcej walucie ma nadaną klauzulę wykonalności wraz z zobowiązaniem dla komornika do przeliczenia kwoty na walutę polską wg średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez NBP na dzień sporządzenia planu podziału. Jeżeli plan podziału nie jest sporządzany, to na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi.

W niektórych przypadkach sąd może odmówić nadania klauzuli wykonalności. Takie sytuacje będą miały miejsce, jeżeli: 

• w świetle występujących okoliczności sprawy oczywiste jest, że wniosek będzie sprzeczny z prawem lub zmierza do obejścia prawa
• z okoliczności sprawy oraz treści tytułu egzekucyjnego wynika, że roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu pod warunkiem, że wierzyciel nie przedstawi dokumentu, z którego będzie wynikać, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia.

Zgodnie z przepisami wierzyciel cały czas ma prawo do wystąpienia z powództwem o ustalenie czy wierzytelność objęta tytułem egzekucyjnym nie uległa przedawnieniu. Takie prawo przysługuje mu również wtedy, kiedy wniosek o nadanie klauzuli wykonalności został prawomocnie oddalony. Powyższe nie dotyczy sytuacji, kiedy wierzycielowi przysługuje dalej idące roszczenie. 

Przykładowe orzecznictwo sądów

1. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 18 października 2012 r., sygn. akt I ACz 1668/12

Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności jest szczególnym postępowaniem o ściśle określonym zakresie kognicji. Ogranicza się ono w zasadzie do badania tytułu egzekucyjnego pod względem formalnym mającego oparcie wyłącznie w prawie procesowym. W szczególności sąd nie bada, czy świadczenie zostało spełnione; 
Postępowanie egzekucyjne w ścisłym tego słowa znaczeniu zaczyna się od wszczęcia egzekucji (art. 796 KPC). Wszczęcie egzekucji może zaś nastąpić po dołączeniu tytułu wykonawczego, a więc tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (art. 776 i art. 797 zdanie drugie KPC). Koszty postępowania egzekucyjnego w tym węższym rozumieniu nie obejmują więc kosztów uzyskania klauzuli wykonalności. Dlatego też zgodnie z treścią art. 108 § 1 KPC w związku z art. 13 § 2 KPC należy wydać rozstrzygnięcie o kosztach postępowania o nadanie klauzuli wykonalności łącznie z postępowaniem co do nadania klauzuli wykonalności; 
W myśl art. 770 KPC dłużnik powinien zwrócić wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji, a więc również koszty uzyskania klauzuli wykonalności. Takie unormowanie sprawy ponoszenia przez dłużnika kosztów w postępowaniu egzekucyjnym, odmiennie aniżeli w postępowaniu rozpoznawczym, w którym obowiązuje zasada odpowiedzialności za wyniki sprawy (art. 98 § 1 KPC), prowadzi do wniosku, że dłużnik nie powinien w ogóle ponosić tych kosztów wówczas, gdy nie dał podstawy do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Ma to miejsce wówczas, gdy realizuje on dobrowolnie i w ustalonym terminie obowiązek nałożony na niego w tytule wykonawczym.

2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 grudnia 2019 r., sygn. akt II FSK 430/18

W przypadku prowadzenia egzekucji opartej na tytule egzekucyjnym dotyczącym długu zaciągniętego przez podatnika bez zgody współmałżonka, opatrzonego klauzulą wykonalności tylko w odniesieniu do dłużnika, organ podatkowy ma obowiązek zastosować się do wezwań komornika i obowiązków wynikających z zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych, nawet jeśli powstała ona powstałej na skutek złożenia przez małżonków wspólnego zeznania rocznego.

3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie – I Wydział Cywilny z dnia 12 grudnia 2014 r., sygn. akt I ACa 1319/14

Tytuł wykonawczy jest odrębnym sformalizowanym, o oznaczonej normatywnie treści, dokumentem urzędowym stwierdzającym istnienie i zakres nadającego się do egzekucji roszczenia wierzyciela i jednocześnie istnienie oraz zakres obowiązku prawnego dłużnika.

Data publikacji: 2023-07-31, autor: FakturaXL