Pracownik, z którym zostaje rozwiązana umowa o pracę pod pewnymi warunkami może otrzymać odprawę pieniężną. Na jaką odprawę może liczyć pracownik i w jakim terminie może ona zostać wypłacona? Jakie są warunki otrzymania wypłaty odprawy przez pracownika w ramach rozwiązania stosunku pracy?
Kwestie związane z odprawą pieniężną dla pracowników, z którymi zostaje rozwiązany stosunek pracy reguluje ustawa o szczególnych zasadach rozwiazywania stosunków pracy z pracownikami z przyczyn niedotyczących pracowników. Odprawa pieniężna z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niezależnych od pracownika należy się pracownikom, z którymi została rozwiązana umowa o pracę z powodu zastosowania zwolnienia grupowego na podstawie art.8 wymienionej ustawy lub w trybie indywidualnym na podstawie art. 10 ust. 1 w związku z art. 8 wymienionej ustawy.
Czym jest odprawa pieniężna i kto oraz na jakich warunkach może ją otrzymać?
Odprawa pieniężna jest podstawowym świadczeniem jakie przysługuje pracownikom, z którymi została rozwiązana umowa o pracę w trybie ustawy o zwolnieniach grupowych z przyczyn niezależnych od pracowników. Jej wysokość zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy, który rozwiązał umowę z pracownikiem. Dodatkowym kryterium jest liczba pracowników zatrudnionych w danym zakładzie pracy. Wymagane minimum wynosi 20 pracowników. Stosunek pracy może zostać rozwiązany na podstawie porozumienia stron lub na podstawie wypowiedzenia świadczenia pracy wręczonego pracownikowi przez pracodawcę. Aby pracownik otrzymał odprawę, zwolnienie musi mieć charakter grupowy, co oznacza, że musi nim być objęta określona w ustawie liczba pracowników w nieprzekraczalnym okresie 30 dni.
Pracownik może liczyć na odprawę również w przypadku, kiedy umowa o pracę zostaje rozwiązana na podstawie porozumienia stron. Pracodawca w ciągu 30 dni może też zwolnić mniej niż 30 pracowników. Odprawa należy się wtedy, kiedy umowa o pracę zostaje rozwiązana z pracownikiem wyłącznie z winy pracodawcy.Do najczęściej występujących należą przyczyny:
ekonomiczne
organizacyjne
reorganizacja zakładu pracy
likwidacja stanowiska pracy.
W wyroku wydanym przez Sąd Najwyższy, sygn. akt I PKN 722/00 sąd wskazał między innymi, że:
zmiana o charakterze organizacyjno-ekonomicznym, która stanowi wyłączny powód decyzji o zwolnieniu, w następstwie czego dochodzi do zmniejszenia zatrudnienia, mierzonego nie tyle liczbą zatrudnionych czy tak zwanych etatów, ile kosztów pracy (...) Ten sposób zapewnia też lepszą ochronę pracownikom zwalnianym z oszczędnościowych względów, gdyż nie wyklucza nabycia roszczenia o odprawę przewidzianą w art. 8 ustawy.
Odprawę pieniężną może otrzymać także pracownik, który nie został zwolniony w ramach zwolnienia grupowego, a zwolnienie w tym czasie dotyczyło tylko jego osoby. Warunkiem jest zatrudnianie przez pracodawcę co najmniej 20 pracowników. W przypadku zwolnienia za porozumieniem stron pracownik może otrzymać odprawę pieniężną, jeżeli będzie potrafił udowodnić, że rozwiązanie umowy w ten sposób zostało rozpoczęte przez pracodawcę. Wspomniana wyżej ustawa ma zastosowanie również w stosunku do pracowników, którzy otrzymali wypowiedzenie zmieniające, na które pracownik nie wyraził zgody, skutkiem czego nastąpiło rozwiązanie umowy o pracę. Jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku o sygn. akt I PKN 79/00
rozwiązanie stosunku pracy wskutek wypowiedzenia warunków płacy, które prowadziłoby do radykalnego obniżenia wynagrodzenia pracownika (przy niezmienionych wymaganiach) może być uznane za dokonane wyłącznie z tych przyczyn (w pojęciu art. 10 ust. 1 tej ustawy) i uzasadniać jego roszczenie o odprawę pieniężną.
Kiedy miejsce ma zwolnienie grupowe?
Jeżeli pracodawca w tym samym okresie czasu nieprzekraczającym 30 dni rozwiązuje stosunek pracy:
przynajmniej z 10 pracownikami – pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników
10% pracowników - pracodawca zatrudnia co najmniej 100 pracowników, ale mniej niż 300
30 pracowników – pracodawca zatrudnia co najmniej 300 pracowników lub więcej
to wtedy mówimy o zwolnieniach grupowych.
Odprawa pieniężna dla pracownika – wysokość i termin wypłaty, za jaki okres?
Nie każdy pracownik może otrzymać odprawę pieniężną z tytułu rozwiązania stosunku pracy. Wypłata odprawy pieniężnej dla zwalnianego pracownika nie wynika z przepisów prawa pracy, a:
z umowy o pracę lub z regulaminu wynagradzania, zakładowych bądź ponad zakładowych przepisów prawa pracy
z zasad rozwiązywania umów o pracę w ramach zwolnień grupowych.
Zgodnie z przepisami zwalniany pracownik może liczyć na odprawę pieniężną, której wysokość zależy od stażu pracy u danego pracodawcy oraz od wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przed wypowiedzeniem stosunku pracy. W związku z powyższym w zależności od okresu zatrudnienia w danej firmie pracownikowi należy się odprawa w wysokości jedno, dwu lub trzymiesięcznej pensji. Dokładną wysokość odprawy wylicza się w podobny sposób jak przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego przysługującego pracownikowi za urlop wypoczynkowy z założeniem, że wysokość odprawy nie może przekroczyć 15-stokrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę. Sąd Najwyższy w uchwale stwierdził, że:
przy ustalaniu wysokości odprawy pieniężnej przewidzianej w ustawie o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu podstawę jej wyliczenia stanowi miesięczne średnie wynagrodzenie z okresu poprzedzającego nabycie prawa do tej odprawy.
Pracownik powinien otrzymać odprawę najpóźniej w ostatnim dniu zatrudnienia zgodnie z zasadami obowiązującymi w danym zakładzie pracy. Jeżeli do wypłaty nie dojdzie w tym terminie, to pracownik ma prawo zażądać wypłaty odprawy razem z odsetkami za opóźnienie w zapłacie i dodatkowo może dochodzić swoich praw o wypłatę przed sądem pracy.
Staż pracy, a wysokość odprawy
Wysokość odprawy pieniężnej w przypadku, kiedy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy:
krócej niż 2 lata – ma wysokość 1 - miesięcznego wynagrodzenia
od 2 lat do 8 lat – ma wysokość 2 – miesięcznego wynagrodzenia
ponad 8 lat – ma wysokość 3 – miesięcznego wynagrodzenia.
Maksymalna kwota odprawy pieniężnej w 2024 roku wynosi:
od 1 stycznia do 30 czerwca – 63 630 zł
od 1 lipca do 31 grudnia – 64 500 zł.
Wysokość wypłacanej odprawy nie może być wyższa niż 15-stokrotność minimalnego wynagrodzenia o pracę obowiązującego w danym roku. W 2024 roku wynagrodzenie minimalne zostało określone na:
4 242 zł – od 1 stycznia do 30 czerwca
4 300 zł – od 1 lipca do 31 grudnia.
Wypłata odprawy dla pracowników zgodnie z wewnętrznymi przepisami prawa pracy
Niektórzy przedsiębiorcy wypłacają odprawę dla pracowników zgodnie z przepisami obowiązującymi w danej firmie. W takiej sytuacji w większości przypadków wypłata odprawy może być bardziej korzystna dla pracownika w porównaniu z wypłatami odpraw naliczanymi wg regulacji zawartych w ustawie o zwolnieniach grupowych. Właściciel małej firmy, który zatrudnia mniej niż 20 osób może także ustalić własne zasady dotyczące wypłat odpraw w przypadku rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem.
W warunkach dotyczących zasad wypłaty odprawy pieniężnej dla pracownika z uwagi na rozwiązanie z nim stosunku pracy znajdujących się w wewnętrznych przepisach firmy powinno znaleźć się wyszczególnienie:
przyczyn wypowiedzenia
innego stażu pracy u pracodawcy niż ten zawarty w ustawie
liczby zwalnianych pracowników w danym miesiącu, co może mieć wpływ na nabycie prawa do odprawy.
Pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkową odprawę i umieścić taką informację w umowie o pracę. Wypłata dodatkowej odprawy, którą gwarantuje pracodawca z powodu ustania stosunku pracy z przyczyn nieleżących po stronie pracownika jest możliwa i nie kłóci się z ustawą o zwolnieniach grupowych oraz z przepisami Kodeksu pracy.
Podsumowanie
Pracownik, z którym została rozwiązana umowa o pracę z przyczyn od niego niezależnych nabywa prawo do wypłaty odprawy pieniężnej. Muszą jednak zostać spełnione określone warunki. W zakładzie pracy musi być zatrudnionych co najmniej 20 pracowników. Odprawę może otrzymać pracownik, z którym zostanie rozwiązany stosunek pracy w ramach zwolnień grupowych. W niektórych okolicznościach odprawę może otrzymać pracownik, który jest jedynym zwolnionym w danym okresie czasu, jak również ten, z którym została rozwiązana umowa na podstawie porozumienia stron z inicjatywy pracodawcy. Odprawa może być wypłacona w wysokości jedno, dwu lub trzymiesięcznego wynagrodzenia. Na jej wysokość wpływ ma między innymi staż pracy pracownika w danym zakładzie pracy.
