W ostatnich dniach do Rady Ministrów wpłynął projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jest to projekt deregulacyjny, w którym zostały wprowadzone pewne zmiany dotyczące sposobu wydawania orzeczeń przez lekarzy ZUS oraz zasady związane z kontrolą zwolnień lekarskich. Nowe przepisy zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku.
Projekt nowelizacji ustawy dotyczącej reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS
Osoby pracujące nad projektem nowelizacji ustawy dotyczącej reformy orzecznictwa lekarskiego w ZUS wprowadziły do przepisu kilka znaczących zmian. Mają one dotyczyć między innymi:
ujednolicenia zasad kontroli zwolnień lekarskich
podwyżki wynagrodzeń dla lekarzy orzeczników
wyszczególnienia sytuacji, w których pracownik może stracić zasiłek chorobowy.
18 listopada 2025 roku Komisja Polityki Społecznej i Rodziny razem z Komisją do Spraw Deregulacji na wspólnym posiedzeniu wydały pozytywną opinię dla projektu nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który reguluje sprawę wydawania orzeczeń i kontroli zaświadczeń lekarskich w ZUS-ie.
Wykaz proponowanych zmian w ustawie
zmiany dotyczące zasad zatrudniania lekarzy orzeczników ZUS – propozycja dotyczy:
możliwości zatrudniania lekarzy na podstawie umowy o pracę lub umowy o świadczenie usług
wprowadzenia jasnych zasad dotyczących wynagradzania lekarzy w oparciu o zastosowanie mnożników średniej pensji krajowej co oznacza, że wynagrodzenia będą mogły wzrosnąć o ok. 25%
możliwości zatrudniania w ZUS-ie większej liczby młodych lekarzy spełniających określone wymagania, jak np. pięcioletni staż pracy
włączenia do orzekania przedstawicieli innych zawodów medycznych, takich jak:
fizjoterapeuci i pielęgniarki orzekający w niektórych sprawach dotyczących przykładowo rehabilitacji lub samodzielnej egzystencji - osoby te będą mogły orzekać po wydaniu decyzji o prowadzeniu sprawy przez głównego lekarza orzecznika
włączenia zmian organizacyjnych w ZUS-ie
orzekanie w ZUS ma być prowadzone przez większe jednostki, co powinno przełożyć się na łatwiejszy dostęp oraz lepszą obsługę pacjentów
lekarzom ZUS mają pomagać asystenci medyczni
wprowadzenie nowego terminu na wydanie orzeczenia do maksymalnie 30 dni co oznacza, że oczekiwanie na decyzję lekarza orzecznika zostało znacznie skrócone
wprowadzeniu nowego modelu orzekania polegającego na tym, że:
w I i II instancji będzie orzekać jedna osoba, ale inna od tej, która wydała orzeczenie
lekarz orzecznik w II instancji będzie musiał posiadać odpowiednią specjalizację oraz wymagane doświadczenie
osoby ubiegające się o rehabilitację leczniczą, które otrzymały decyzję odmowną odnośnie skierowania będą miały możliwość odwołania się od tej decyzji do sądu rejonowego
W chwili obecnej orzecznictwo w I instancji wydaje jeden lekarz orzecznik, a w II instancji komisja lekarska złożona z trzech osób
uzyskaniu większego nadzoru przez Prezesa ZUS dotyczącego jakości orzeczeń
wadliwe orzeczenia będą mogły być ponownie rozpatrzone
zasady orzecznictwa mają być takie same we wszystkich rodzajach spraw prowadzonych przez lekarzy orzeczników oraz osoby wykonujące inny samodzielny zawód medyczny.
Nowelizacja ustawy – wprowadzenie jednolitych regulacji w zasadach i trybie wydawania orzeczeń przez ZUS
W projekcie znalazł się zapis o wprowadzeniu jednolitej regulacji w zasadach i w trybie wydawania orzeczeń przez ZUS. Orzeczenia wydawane przez lekarzy orzeczników dotyczą między innymi uprawnień do otrzymywania renty z tytułu niezdolności do pracy, do dodatku pielęgnacyjnego, renty socjalnej. Lekarze oprócz wydawania orzeczeń zobowiązani są do dokonywania kontroli prawidłowości wystawianych zaświadczeń lekarskich oraz tych dotyczących czasowej niezdolności do pracy.
Kontrola zwolnień lekarskich – nowe zasady
Zmiany mają objąć również czynności związane z kontrolą zwolnień lekarskich i będą dotyczyć:
wskazania sytuacji, w których można stracić zasiłek chorobowy. Należy do nich:
wykonywanie pracy zarobkowej podczas zwolnienia z wyłączeniem drobnych czynności, jak np.: robienie zakupów
podejmowanie działań mających wpływ na przedłużenie choroby, jak np.: podejmowanie dużego wysiłku fizycznego w okresie zdrowienia lub forsowny wyjazd w tym okresie
możliwość korzystania ze zwolnienia w jednym miejscu, a w drugim miejscu wykonywania pracy. Dotyczy to np. osób zatrudnionych na dwa etaty, o ile charakter pracy będzie na to pozwalał.
Zwolnienia lekarskie będą kontrolowane na nowych zasadach. ZUS będzie miał prawo wystosowania żądania do wystawiającego zaświadczenie lekarskie lub do podmiotu udzielającego świadczenia zdrowotne, w którym zostało wystawione zaświadczenie lekarskie o udostępnienie dokumentacji medycznej dotyczącej osoby ubezpieczonej lub chorego członka rodziny. W ramach kontroli zostanie ustalone, czy osoba nie podejmuje działań, które mogłyby uniemożliwić korzystanie z prawa do czasowego zwolnienia od pracy. W przypadku zasiłku opiekuńczego kontrola będzie dotyczyła ustaleń, czy poza ubezpieczonym nie ma innego członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym który mógłby zapewnić opiekę choremu.
Podsumowanie
Nowe przepisy dotyczące zasad kontroli zwolnień lekarskich oraz zatrudniania lekarzy orzeczników ZUS zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 roku. Dzięki wprowadzonym zmianom przepisy stały się bardziej przejrzyste.
