Pora nocna a czas pracy
Określenie pora nocna, odnosi się do godzin od 21:00 do 7:00, chociaż należy mieć świadomość, że za wyznaczenie godzin początku i końca pory nocnej w zakładzie pracy odpowiada pracodawca samodzielnie albo przy pomocy zakładowej organizacji związkowej. Pora nocna zostaje wyznaczona w układzie zbiorowym, obwieszczeniu, zawartej umowie o pracę albo regulaminie pracy.
Zatrudniona osoba, która przez minimum 3 godziny w ciągu doby pełni swoje obowiązki w porze nocnej albo która przez minimum ¼ czasu pracy w okresie rozliczeniowym pracuje w porze nocnej, jest określana jako pracownik nocny. Zgodnie z obowiązującymi zasadami, osoba pracująca w porze nocnej, nie może wykonywać swoich obowiązków przez ponad 8 godzin na dobę, pod warunkiem że wykonuje prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym bądź umysłowym.
Pracodawca razem z zakładową organizację związkową przygotowuje wykaz prac szczególnie niebezpiecznych bądź związanych z dużym wysiłkiem fizycznym albo umysłowym.
Jeżeli w przedsiębiorstwie nie powołano zakładowej organizacji związkowej, ta kwestia jest omawiana z przedstawicielami pracowników wyznaczonymi w trybie obowiązującym w danym zakładzie pracy oraz po uzyskaniu opinii lekarza pełniącego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad zatrudnionymi osobami, biorąc pod uwagę obowiązek zagwarantowanie bezpieczeństwa pracy i ochrony zdrowia pracowników.
Ochrona pracowników wykonujących obowiązki w porze nocnej nie odnosi się do następujących osób:- pracowników zarządzających firmą w imieniu pracodawcy,
- pracowników, którym powierzono akcje ratownicze zmierzające do ochrony życia, zdrowia ludzkiego, mienia albo środowiska lub usunięcia awarii.
Wymienione osoby mogą pracować więcej niż 8 godzin.
Jeżeli pracownik nocny złoży pisemny wniosek, pracodawca przekazuje informację do właściwego Okręgowego Inspektora Pracy o zatrudnianiu pracowników w trybie nocnym.Kto ma ustawowy zakaz pracy w nocy?
Ustawodawca wyznaczył osoby, które nie mogą pracować w porze nocnej:- kobiety w ciąży – pracownica nie może wykonywać pracy w porze nocnej od momentu, kiedy pracodawca otrzyma zaświadczenie o ciąży. Przepisy wymagają na pracodawcy zmianę rozkładu czasu pracy (gdy nie ma takiej możliwości, pracownica musi zmienić stanowisko),
- pracownicy młodociani (od 15 do 18 roku życia),
- pracownicy niepełnosprawni, jedynym wyjątkiem od tej zasady jest wyrażenie zgody przez lekarza przeprowadzającego badania profilaktyczne zatrudnionych osób, a gdy nie został wyznaczony, zgodę wydaje lekarz sprawujący opiekę nad osobą niepełnosprawną,
- pracownicy mający dzieci, które nie ukończyły 8 roku życia, z zastrzeżeniem, że zatrudniona osoba wyrazi na to zgodę (pracownikowi przysługuje prawo do wycofania zgody). Jeżeli rodzice albo opiekunowie dziecka zawarli stosunek pracy, ograniczenia dopuszczalności zatrudnienia w porze nocnej dotyczy jednego z nich.
Jaki dodatek otrzymuje pracownicy zatrudnieni w porze nocnej
Art. 151 (8) wskazuje na następujące zasady:Pracownikowi wykonującemu pracę w porze nocnej przysługuje dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w porze nocnej w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów [por. § 1];
W stosunku do pracowników wykonujących pracę w porze nocnej stale poza zakładem pracy dodatek, o którym mowa w § 1, może być zastąpiony ryczałtem, którego wysokość odpowiada przewidywanemu wymiarowi pracy w porze nocnej [por. § 2].
Dodatek jest dedykowany dla każdej osoby, która pracuje w trybie nocy i nie ma znaczenia, czy jest to praca stała, czy okazjonalna.
Praca nocna może być także pracą nadliczbową.
Osoba pracująca w nocy uzyskuje wynagrodzenie za pracą oraz dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia jeżeli:
- godziny nadliczbowe odbywają się w porze nocnej, pracownik uzyskuje dwa dodatki,
- godziny nadliczbowe mają miejsce w porze dziennej, pracownik uzyskuje jeden dodatek [tak Ł. Pisarczyk [w:] Kodeks pracy. Komentarz, wyd. VII, red. L. Florek, Warszawa 2017, art. 151(8)].
Należy mieć świadomość, że dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych i dodatkowe wynagrodzenie z tytułu pracy w porze nocnej nie mają żadnego związku, gdyż dodatek za pracę w porze nocnej stanowi jeden z elementów składowych wynagrodzenia i obowiązuje bez względu na pozostałe należności.
Pracownikowi można przyznać ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych i pracę nocną. Potwierdzeniem tego są informacje wskazane w orzecznictwie sądowym:
Jako ciekawostkę warto zaznaczyć, że w momencie zmiany czasu z letniego na zimowy, pracownikowi przysługuje wynagrodzenie za tyle godzin, ile rzeczywiście przepracował.Co do zasady nie ma przeszkód, aby należności na pokrycie kosztów przysługującego pracownikowi wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych (także przypadających w nocy oraz w niedzielę i święta) oraz za pracę nocną były ustalane w formie ryczałtu, gdyż możliwość taka została przewidziana w art. 1511 § 4 k.p. i art. 1518 § 2 k.p., z tym jednakże zastrzeżeniem, że wysokość owego ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych bądź w porze nocnej, a pracownik akceptuje taką formę wynagrodzenia, choćby w sposób dorozumiany [tak Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2018 r., sygn. akt I PK 94/17].
Ochrona pracowników nocnych
Trzeba mieć świadomość, że pracodawca, który nie przestrzega obowiązujących przepisów Kodeksu pracy, musi liczyć się z konsekwencjami w postaci sankcji finansowych, które mieszczą się w przedziale od 1 000 zł do maksymalnie 30 000 zł.Kilka słów podsumowania
Osoba pracująca w porze nocnej uzyskuje wyższą stawkę oraz inne przywileje, które są uwarunkowane uciążliwością pełnionych obowiązków. Zatrudnione osoby podlegają szczególnej ochronie.
To pracodawca wyznacza zakres pory nocnej, jednak musi wynosić co najmniej 8 godzin. Zatrudniona osoba otrzymuje dodatkowe wynagrodzenie o wartości 20% stawki godzinowej. Ustawodawca wyznaczył szereg osób, które nie mogą wykonywać obowiązków w porze nocnej.
Data publikacji: 2023-11-20, autor: FakturaXL
