Przedsiębiorca, który wykonuje w działalności gospodarczej czynności opodatkowane jak i zwolnione z podatku powinien rozdzielić wydatki, aby prawidłowo ustalić wskaźnik proporcji VAT.
ze sprzedażą zwolnioną z VAT – brak odliczenia VAT
ze sprzedażą zwolnioną i opodatkowaną VAT – obliczanie proporcji VAT.
Sposób ustalania proporcji w trakcie roku dla podatnika VAT
Zgodnie z ustawą o VAT działalność gospodarcza z zasady opodatkowana jest podatkiem VAT. Aby przedsiębiorca mógł naliczyć podatek należny musi wystąpić związek pomiędzy dokonanymi zakupami, a czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi w działalności. W niektórych okolicznościach podatnik może być zwolniony z zapłaty VAT przedmiotowo lub podmiotowo. Oznacza to, że nie ma możliwości dokonania odliczeń podatku naliczonego od towarów lub usług niewykorzystywanych wyłącznie do czynności opodatkowanych. Chodzi o czynności zwolnione z VAT lub niepodlegające opodatkowaniu VAT, czyli zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT niespełniające kryteriów działalności gospodarczej, bądź zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT prowadzących działalność związaną z organami władzy.
Jeżeli podatnik wykonuje w działalności zarówno czynności opodatkowane, jak i zwolnione z VAT, to ma prawo do częściowego odliczenia podatku na zasadzie proporcji.
Ustalanie wskaźnika proporcji zgodnie z przepisami prawa
Kwestie związane z pomniejszeniem kwoty podatku należnego zostały zawarte w art. 90 ustawy o VAT. Ust. 1 i 2 wymienionego przepisu wskazuje, że podatnik, który wykonuje czynności w stosunku, do których ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego i jednocześnie czynności w stosunku, do których takie prawo mu nie przysługuje, to powinien oddzielnie określić kwoty podatku naliczonego związane z czynnościami dającymi mu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. W przypadku, gdyby nie było możliwe wyodrębnienie całości lub części kwot, o których mówi art. 90 ust. 1 ustawy o VAT, to podatnik może dokonać zmniejszenia kwoty podatku należnego o część kwoty podatku naliczonego, która proporcjonalnie przypada na czynności w stosunku, do których podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego z zastrzeżeniem ust. 10 ustawy.
Zasada jest taka, że przedsiębiorca musi oddzielić część podatku naliczonego związanego z działalnością opodatkowaną od części związanej z działalnością zwolnioną. Najpierw powinien wyodrębnić podatek związany z czynnościami opodatkowanymi. Proporcjonalne odliczenie podatku naliczonego nie jest możliwe w sytuacji kiedy nie można odrębnie określić kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami dającymi prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Proporcja ustalana jest jako udział rocznego obrotu w związku z czynnościami, od których przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego w oparciu o całkowity obrót uzyskany z tytułu czynności w związku, z którymi podatnik ma prawo obniżyć kwoty podatku należnego i czynności, które nie dają podatnikowi takiego prawa.
Przy ustalaniu proporcji, o której mówi ust. 3 warto zapoznać się z art. 90 ust. 4 ustawy o VAT. Proporcję uzgadnia się procentowo na podstawie rocznego obrotu osiągniętego w roku poprzedzającym rok podatkowy w stosunku, do którego ustalana jest proporcja. Zaokrągla się ją w górę do najbliższej liczby całkowitej.
Do stosowania wskaźnika proporcji nawiązuje między innymi wyrok wydany przez Naczelny Sąd Administracyjny z dnia 11 maja 2018 roku, I FSK 1334/16 o treści:
przepisy ustawy o VAT nie przewidują możliwości stosowania wskaźnika proporcji innego niż ten, który został wyliczony na podstawie roku poprzedzającego rok podatkowy (art. 90 ust. 4 u.p.t.u.), bądź ustalonego z naczelnikiem urzędu skarbowego w formie protokołu (art. 90 ust. 8 i ust. 9 u.p.t.u.). Jeżeli podatnik nie jest w posiadaniu proporcji wyliczonej szacunkowo, według prognozy uzgodnionej z naczelnikiem urzędu skarbowego, a zatem proporcji, która ma mu służyć do ustalenia kwot podatku naliczonego, o które może pomniejszyć podatek należy, to przepisy u.p.t.u. nie dają możliwości stosowania wyliczonej przez podatnika proporcji.
Przedsiębiorca może mieć prawo do odliczenia podatku naliczonego za określony okres rozliczeniowy, ale niekoniecznie musi to prawo realizować. Jeżeli chodzi o ustalenie wartości proporcji, to w przypadku posiadania prawa do odliczenia nie ma znaczenia, czy podatnik jest zarejestrowany dla celów VAT, czy też nie. Jeżeli istnieje jakikolwiek związek pomiędzy nabyciem towarów lub usług, a wykonywaniem czynności opodatkowanych, to podatnik zyskuje prawo do odliczenia zarówno czynności dokonanych przed rejestracją do VAT, jak również tych dokonanych po rejestracji.
