Jak wypłacić pieniądze z konta firmowego w przypadku śmierci właściciela?
Śmierć właściciela konta bankowego nie oznacza, że rachunek zostanie automatycznie zamknięty i zniknie z systemu. Pieniądze z konta firmowego mogą zostać wypłacone spadkobiercom lub zarządcy sukcesyjnemu. Procedura wypłaty rozpoczyna się dopiero w momencie dostarczenia do banku odpisu aktu zgonu właściciela rachunku. Innym wymaganym dokumentem jest dokument potwierdzający dziedziczenie. Jest nim postanowienie sądu o potwierdzeniu nabycia spadku lub akt notarialny poświadczający dziedziczenie.
Znane są dwa podstawowe rodzaje rachunków prowadzonych przez banki:
konto osobiste – rachunek bankowy prowadzony na rzecz osób fizycznych i klientów indywidualnych
konto firmowe – przeznaczone dla przedsiębiorców, zarówno osób prawnych, jak spółki prawa handlowego i fundacje oraz osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą.
Co do zasady nie wszyscy przedsiębiorcy mają obowiązek posiadania rachunku firmowego. Konto firmowe nie jest obowiązkowe dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Z kolei spółki koniecznie muszą posiadać bankowy rachunek firmowy.
Firmowe konto bankowe – czy wchodzi do spadku? Kiedy spadkobiercy uzyskują dostęp do konta?
W momencie śmierci przedsiębiorcy konto firmowe założone w związku z prowadzeniem jednoosobowej działalności gospodarczej wchodzi do spadku. Jest to spowodowane tym, że zarówno jednoosobowa działalność gospodarcza jak i cały jej majątek mają ścisły związek z przedsiębiorcą, w tym również środki zgromadzone na koncie bankowym. Dostęp do konta bankowego możliwy jest dopiero po zakończeniu postępowania spadkowego, którego celem jest ustalenie spadkobierców. Jedynie osoby wskazane przez sąd mogą uzyskać dostęp do rachunku firmowego.
Śmierć właściciela konta bankowego – przepisy prawa, co dalej z kontem bankowym?
Wszelkie uregulowania związane ze śmiercią właściciela rachunku bankowego znajdują się w ustawie Prawo bankowe, w tym informacje związane z rozwiązaniem umowy o prowadzenie osobistego rachunku bankowego. W przepisie znalazł się też zapis przeznaczony dla rachunków firmowych stanowiący wyjątek od reguły. Zgodnie z art. 59a pkt 1 ustawy Prawo bankoweumowa zawarta na prowadzenie osobistego konta bankowego rozwiązuje się automatycznie po śmierci właściciela. Powyższy przepis mówi:
Umowa rachunku bankowego, którego posiadaczem jest osoba fizyczna, niezawarta w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulega rozwiązaniu z dniem śmierci posiadacza rachunku albo upływem 10 lat od dnia wydania przez posiadacza rachunku ostatniej dyspozycji dotyczącej tego rachunku.
Bank po otrzymaniu informacji o śmierci właściciela rachunku bankowego zakłada blokadę na konto, która uniemożliwia dostęp do rachunku. W tym momencie wygasają również wszystkie udzielone pełnomocnictwa, a zlecenia stałe, przelewy i polecenia zapłaty nie są realizowane. Karty płatnicze oraz kredytowe stają się nieważne. Od momentu blokady środki finansowe znajdujące się na rachunku bankowym wchodzą do części spadku podlegającego dziedziczeniu.
W przypadku rachunku firmowego dostęp do konta po śmierci właściciela posiadają wyłącznie osoby uprawnione. Najczęściej są to spadkobiercy mający tytuł do spadku. Dostęp do konta firmowego jeszcze przed zakończeniem postępowania spadkowego zgodnie z prawem bankowym mogą posiadać również inne osoby. Pieniędzmi z konta można pokryć koszty pogrzebu lub dysponować nimi na wypadek śmierci właściciela.
Wypłata pieniędzy na pokrycie kosztów pogrzebu Prawem najbliższej rodziny osoby zmarłej jest możliwość wypłaty z konta środków pieniężnych na pokrycie kosztów związanych z pogrzebem. Bank wypłaci pieniądze po dostarczeniu odpowiednich dokumentów takich jak:
akt zgonu
rachunki potwierdzające poniesione wydatki, takie jak: opłata za miejsce pochówku, za kremację, za wybór trumny lub urny itp.
O środki może ubiegać się każda osoba nawet niebędąca spadkobiercą, która poniosła koszty pogrzebu i wystąpiła z wnioskiem o wypłatę. Pieniądze wypłacone na pokrycie kosztów pogrzebu nie wchodzą do masy spadkowej.
Dyspozycja na wypadek śmierci właściciela konta Dyspozycji na wypadek śmierci udziela właściciel konta bankowego. Może w niej wskazać małżonka, rodzeństwo, rodziców, dzieci, dziadków, wnuków. Beneficjent otrzymuje pieniądze po dostarczeniu do banku aktu zgonu i po przedstawieniu dokumentu tożsamości oraz dokumentu potwierdzającego pokrewieństwo ze zmarłym. Takim dokumentem może być np. akt urodzenia. Dyspozycji nie można mylić z pełnomocnictwem, które wygasa po śmierci właściciela. Dyspozycja wskazuje osoby, którym bank powinien przekazać pieniądze tak jak życzył sobie tego zmarły. Z reguły składana jest przez właściciela podczas osobistej wizyty w placówce banku. Kwota wypłacona w ramach dyspozycji nie wchodzi w skład masy spadkowej. Jej wysokość nie może przekroczyć 20-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw.
Bank o śmierci właściciela konta bankowego dowiaduje się:
od rodziny zmarłego po dostarczeniu aktu zgonu
samodzielnie po skierowaniu zapytania do USC o to czy właściciel konta żyje. Zapytanie może wysłać po upływie 5 lat od dnia ostatniej czynności wykonanej na rachunku przez właściciela.
Śmierć właściciela konta – wypłata pieniędzy przez drugiego współwłaściciela
Jeżeli jeden współwłaściciel konta umiera, to drugi po jego śmierci nadal ma prawo dostępu do wszystkich pieniędzy zgromadzonych na rachunku, a umowa z bankiem nie zostaje rozwiązana. W tej sytuacji banki z reguły przekształcają wspólne konto w rachunek indywidualny.
Śmierć właściciela w jednoosobowej działalności gospodarczej – co z kontem bankowym?
W jednoosobowej działalności gospodarczej występuje tylko jeden właściciel. Po jego śmierci firma przestaje działać. W przypadku konta bankowego umowa z bankiem nie zawsze musi zostać rozwiązana. Zgodnie z przepisami szczególnymi, sprawami firmy po śmierci właściciela może zająć się zarządca sukcesyjny, który otrzymuje dostęp do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku oraz ma uprawnienia do wydawania dyspozycji dotyczących tego konta. Zarządca sukcesyjny ma obowiązek niezwłocznie poinformować bank prowadzący rachunek bankowy zmarłego przedsiębiorcy o jego ustanowieniu jako zarządcy sukcesyjnego powołując się na wpis do CEiDG. Powinien też powiadomić o osobach go powołujących oraz o tych, które posiadają tytuł prawny do spadku po zmarłym właścicielu rachunku. Jeżeli zarząd sukcesyjny wygaśnie, to zarządca nie ma obowiązku informowania o tym banku. Oznacza to, że dopóki bank mnie otrzyma informacji o wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, to nie ponosi odpowiedzialności wobec następców prawnych zmarłego w kwestii wykonywania dyspozycji złożonych przez zarządcę.
Zarządca sukcesyjny ma również prawo do dokonywania innych dyspozycji związanych z kontem firmowym, takich jak np.:
zamknięcie rachunku bankowego
otworzenie kolejnego rachunku w ramach zawartej umowy rachunku bankowego
przedłużenie umowy rachunku bankowego na kolejny okres.
Czym jest zarząd sukcesyjny?
Instytucja zarządu sukcesyjnego została wprowadzona po to, aby po śmierci osoby prowadzącej działalność gospodarczą można było nadal prowadzić sprawy przedsiębiorstwa aż do momentu zakończenia postępowania spadkowego. Dzięki temu spadkobiercy mają czas, aby podjąć decyzję czy firma będzie nadal działała, czy ma zostać zamknięta. Zarząd sukcesyjny powołuje sam przedsiębiorca lub mogą go powołać spadkobiercy przedsiębiorcy. Mają na to czas 2 miesięcy od śmierci.
Prawo do powołania zarządu sukcesyjnego ma:
małżonek posiadający udziały w firmie
spadkobiercy, którzy przyjęli spadek
zapisobierca windykacyjny wskazany w testamencie.
Kto może wypłacić pieniądze z konta bankowego po śmierci przedsiębiorcy?
Jeżeli po śmierci przedsiębiorcy został powołany zarządca sukcesyjny, to jako pierwszy ma on prawo do dysponowania środkami finansowymi zgromadzonymi na koncie firmowym. Może nimi opłacać bieżącą działalność firmy. W następnej kolejności dostęp do konta posiadają osoby wskazane w dyspozycji na wypadek śmierci: zstępni, wstępni oraz dalsza rodzina zmarłego lub osoby opłacające koszty pogrzebu zdefiniowane jako osoby trzecie. Pieniądze mogą zostać wypłacone z konta do określonej wysokości i nie zalicza się ich do masy spadkowej. W sytuacji, kiedy zarządca sukcesyjny nie został powołany dostęp do konta przysługuje spadkobiercom, ale dopiero wtedy, kiedy zakończy się postępowanie spadkowe.
Spadkobiercy muszą przedstawić następujące dokumenty, które będą potwierdzały tytuł do spadku:
prawomocne postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku
notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.
Kim są spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy?
W Polsce występuje dziedziczenie testamentowe i dziedziczenie ustawowe. Testament sporządza przedsiębiorca, w którym rozporządza swoim majątkiem na wypadek śmierci. Jeżeli zostanie sporządzony testament, to ma on pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Osoba wskazana w dokumencie przez zmarłego otrzymuje jego majątek, w tym dostęp do firmowego konta bankowego. Brak testamentu oznacza, że obowiązuje dziedziczenie ustawowe uregulowane w Kodeksie cywilnym.
Zgodnie z przepisami dziedziczenie odbywa się według poniższych zasad:
I grupa – dzieci zmarłego i małżonek, dziedziczą w równych częściach
II grupa – małżonek, rodzice i rodzeństwo zmarłego oraz ich dzieci
III grupa – dziadkowie i ich dzieci oraz wnuki
IV grupa – dzieci z poprzedniego związku małżeńskiego zmarłego, czyli pasierbowie
V grupa – gmina lub Skarb Państwa.
Dostęp do konta firmowego po śmierci właściciela, pełnomocnictwo
Wraz ze śmiercią właściciela konta firmowego wygasa umocowane przez niego pełnomocnictwo. Bank nakłada blokadę na rachunek i od tego momentu pełnomocnik nie może już korzystać z konta. Wyjątek stanowi prokura, czyli szczególny rodzaj pełnomocnictwa upoważniający do prowadzenia wszystkich czynności sądowych i pozasądowych wiążących się z prowadzeniem firmy. W przypadku ustanowienia zarządu sukcesyjnego i prowadzenia firmy po śmierci przedsiębiorcy ustanowiona prokura nie wygasa. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby prokurent został zarządcą sukcesyjnym. Jeżeli tak się stanie to będzie on mógł korzystać z konta firmowego po śmierci jego właściciela pod warunkiem, że do oświadczenia o ustanowieniu zarządu sukcesyjnego zostanie dopisane odpowiednie zastrzeżenie i dodatkowo prokurent wyrazi zgodę na pełnienie funkcji zarządcy sukcesyjnego.
Śmierć wspólnika spółki z o. o. – co z kontem bankowym?
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może mieć jednego wspólnika lub kilku. Po śmierci wspólnika bank nie zamyka konta firmowego ani nie blokuje dostępu do niego. Spółka może nadal działać. Jest bowiem odrębnym podmiotem prawnym i nie jest utożsamiana z właścicielem. Dostęp do konta nadal posiadają pozostali wspólnicy lub inne upoważnione osoby. Udziały zmarłego wspólnika wchodzą do masy spadkowej. Bank może zablokować dostęp do konta po otrzymaniu informacji o śmierci i wygaśnięciu pełnomocnictw, a także wtedy, kiedy spadkobiercy nie będą mieli uregulowanych spraw związanych ze spadkiem, jak dziedziczenie udziałów, a także wtedy, kiedy nie powołają zarządcy sukcesyjnego.
Śmierć wspólnika spółki cywilnej – co z kontem bankowym?
Przy działalności gospodarczej prowadzonej w formie spółki cywilnej otwierany jest wspólny rachunek bankowy dla wszystkich wspólników. W tej sytuacji śmierć jednego ze wspólników nie oznacza, że rachunek bankowy zostanie automatycznie zamknięty. Umowa nadal będzie obowiązywała z zastrzeżeniem, że w miejsce zmarłego wspólnika wejdą jego spadkobiercy. Jednocześnie przepisy pozwalają wspólnikom modyfikować postanowienia umowy. Mogą oni np. ustalić, że śmierć jednego właściciela rachunku spowoduje jego zamknięcie. W przypadku śmierci jednego ze wspólników spółki cywilnej można zastosować przepisy o zarządzie sukcesyjnym, co ma znaczenie zwłaszcza w sytuacji, kiedy w umowie spółki nie znalazły się zapisy mówiące o skutkach jakie może wywołać śmierć jednego ze wspólników. Zarząd sukcesyjny ma ułatwić spadkobiercom wejście do spółki o ile pozostali wspólnicy wyrażą zgodę na jego ustanowienie. Wyrażenie zgody przez ostatniego wspólnika umożliwia zarządcy sukcesyjnemu wykonywanie czynności, na które pozwalają mu przepisy, w tym wykonywanie w spółce praw i obowiązków spadkobierców. Do czasu przejęcia obowiązków przez zarząd sukcesyjny, wspólnicy sami prowadzą sprawy spółki, również te związane z rachunkiem bankowym.
Podsumowanie
Z zasady umowa o prowadzenie konta bankowego wygasa wraz ze śmiercią właściciela. Bank blokuje wtedy dostęp do konta firmowego. Można temu zapobiec przez powołanie zarządu sukcesyjnego. W tej sytuacji wszelkie sprawy związane z działalnością gospodarczą, w tym dostęp do środków zgromadzonych na koncie firmowym będzie posiadał zarządca sukcesyjny. Będzie prowadził sprawy przedsiębiorstwa aż do momentu zakończenia postępowania spadkowego wskazującego następców prawnych zmarłego przedsiębiorcy. Dostęp do konta mogą mieć również spadkobiercy, którzy przyjęli spadek, ale dopiero po zakończeniu postępowania spadkowego. Innym sposobem na uzyskanie pieniędzy z konta firmowego jest dyspozycja na wypadek śmierci, której udziela sam właściciel jeszcze za swojego życia.
