W każdej firmie płynny przepływ pieniądza ma ogromne znaczenie dla jej normalnego funkcjonowania. Wszelkie zobowiązania uregulowane po terminie mogą oznaczać straty dla firmy w formie zapłaty odsetek za zwłokę.
Pojęcie odsetek zostało wyjaśnione w Kodeksie cywilnym. Odsetki są pewnego rodzaju świadczeniem pieniężnym, który każdy podmiot korzystający z cudzych pieniędzy ma obowiązek zapłacić.
Zapłata odsetek może wynikać:
z zawartej umowy kredytowej lub pożyczkowej
z opóźnienia w zapłacie określonej sumy pieniężnej przez dłużnika
z poniesionych przez wierzyciela wydatków celem ochrony interesu dłużnika, jak np. wydatki zleceniobiorcy w celu prawidłowego wykonania umowy, czy prowadzenie czyjejś sprawy bez zlecenia.
Odsetki są więc wynagrodzeniem przysługującym wierzycielowi od dłużnika za korzystanie z jego pieniędzy. Odsetki mają charakter: kompensacyjny, represyjny, motywacyjny i waloryzacyjny. Ich wysokość uzależniona jest od wysokości sumy zobowiązania.
Odsetki mogą być:
kapitałowe (ustawowe) – stosowane w przypadku kiedy dłużnik nie zapłaci zobowiązania w wyznaczonym terminie
za opóźnienia w transakcjach handlowych – przeważnie dotyczą współpracy pomiędzy firmami lub pomiędzy firmą, a osobą fizyczną, a także w przypadku płatności wynikających z umów cywilnoprawnych
od czynności prawnych – stosowane są wtedy kiedy dana firma lub osoba korzysta z kapitału należącego do kogoś innego, jak np. w przypadku kredytów w przypadku, których wysokość odsetek z reguły określona jest w umowie kredytowej.
Odsetki ustawowe
Przez odsetki ustawowe należy rozumieć koszty naliczane w momencie przekroczenia terminu płatności. Naliczane są między innymi po to, aby zmobilizować dłużnika do szybszej zapłaty oraz stanowią pewnego rodzaju rekompensatę dla osoby, której dłużnik winien jest środki pieniężne. Nie ma obowiązku, aby informacja o ewentualnej zapłacie odsetek została zawarta w zawieranej przez strony umowie. Egzekwowanie odsetek za opóźnienie wynika z obowiązujących przepisów prawa. Kwestie związane z odsetkami ustawowymi zostały przedstawione w art. 359 oraz 481 Kodeksu cywilnego, a także w ustawie z dnia 8 marca 2013 roku o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych. Odsetki od danej kwoty należne są w sytuacji wynikającej z czynności prawnej, z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie została określona w inny sposób, to również stosuje się odsetki ustawowe. Wysokość należnych odsetek ustala się w oparciu o stopę referencyjną NBP oraz 3,5 punktów procentowych.
Wysokość i sposób naliczania odsetek ustawowych
Jednym z czynników, od którego zależy wysokość odsetek jest stopa referencyjna NBP podawana przez Radę Polityki Pieniężnej. Kolejnym jest wysokość punktu procentowego.
Poszczególne rodzaje odsetek wylicza się następująco:
odsetki ustawowe kapitałowe - do stopy referencyjnej NBP dodaje się 3,5 punktów procentowych
odsetki ustawowe za opóźnienie płatności, jak np. przy kredytach - do stopy referencyjnej NBP należy dodać 5,5 punktów procentowych
odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach biznesowo-handlowych - do stopy referencyjnej NBP należy dodać 10 punktów procentowych.
Sumę należności należy pomnożyć przez liczbę dni opóźnienia płatności i wysokość odsetek ustawowych wyrażoną procentowo, a następnie podzielić ją przez 365 dni.
Stopa referencyjna NBP jest wartością zmienną, dlatego celem prawidłowego naliczenia odsetek należy na bieżąco śledzić komunikaty zamieszczane przez Radę Polityki Pieniężnej. Od 7 kwietnia 2022 roku stopa referencyjna NBP wynosi 4,5% i tym samym odsetki ustawowe w miesiącu kwietniu wyniosły 12%. W celu prawidłowego naliczenia odsetek ustawowych warto skorzystać z dostępnych w Internecie kalkulatorów odsetek za opóźnienie.
Odsetki ustawowe nalicza się praktycznie od razu, od kolejnego dnia upływu terminu płatności. Każdy kto ma opóźnienie w płatnościach, ma obowiązek naliczenia i zapłaty odsetek razem z zaległą zapłatą. Bez znaczenia jest powód, dla którego dłużnik nie uregulował zapłaty w terminie. Z kolei wierzyciel nie ma obowiązku udowadniania, że poniósł stratę w związku z opóźnieniem. Nie musi też informować dłużnika, że odsetki naliczają się.
