Jak zmiana formy opodatkowania wpływa na amortyzację?

Zgodnie z ogólną zasadą raz przyjęta metoda amortyzacji powinna obowiązywać aż do momentu całkowitego umorzenia wartości początkowej środka trwałego. Przedsiębiorca prowadząc działalność gospodarczą może wybrać jedną z dostępnych form opodatkowania, którą ma prawo zmienić po zakończonym roku podatkowym. Zmiana formy opodatkowania nie powoduje przerwy w ujmowaniu odpisów amortyzacyjnych w ewidencji środków trwałych.

Amortyzacja środka trwałego – na czym polega? 

Zgodnie z przepisami ustawy o PIT odpisy amortyzacyjne dokonywane od wartości początkowej środka trwałego są kosztami uzyskania przychodów w prowadzonej działalności gospodarczej. Od przedsiębiorcy zależy w jaki sposób będzie dokonywał odpisów, czy w równych ratach miesięcznych, kwartalnych, czy jednorazowo na koniec roku podatkowego. W oparciu o art. 22h ust. 2 ustawy o PIT podatnicy mogą z zastrzeżeniem art. 22l i 22ł wybrać jedną ze stosowanych metod amortyzacji określoną w art. 22i – 22k przeznaczoną dla poszczególnych środków trwałych jeszcze przed rozpoczęciem amortyzacji. Wybrana metoda powinna być stosowana aż do chwili całkowitego zamortyzowania środka trwałego. W związku z tym nie ma możliwości zmiany raz wybranej metody amortyzacji. 

Stawki amortyzacyjne – podwyższanie lub obniżanie 

Czasami środki trwałe wykorzystywane są w złych lub pogorszonych warunkach. W takiej sytuacji podatnicy mogą podwyższać stawki amortyzacyjne. Jednocześnie zgodnie z art. 22i ust. 5 ustawy o PIT mają też prawo do obniżania stawek amortyzacyjnych podanych w Wykazie stawek amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych. Stawki mogą zostać obniżone nawet do wartości zerowej. Zmiana stawki może być dokonana począwszy od miesiąca, w którym dane środki trwałe zostały wprowadzone do ewidencji lub od pierwszego miesiąca każdego następnego roku podatkowego. 
Przedsiębiorca ma prawo do obniżania stawki amortyzacyjnej nawet kilka razy w stosunku do jednego środka trwałego. Może też podwyższać stawkę wcześniej obniżonego środka trwałego nawet jednorazowo do wartości wykazanej w Wykazie stawek amortyzacyjnych przewidzianych dla danego środka. 

Amortyzacja nie musi przedstawiać rzeczywistego zużycia środka trwałego, dlatego w przypadku, kiedy przedsiębiorca w danym roku poniesie stratę, to może obniżyć stawki amortyzacyjne i w ten sposób nie poniesie dodatkowych kosztów podatkowych. 

Obniżenie stawek amortyzacyjnych może dotyczyć zarówno środków trwałych wprowadzonych do ewidencji po raz pierwszy jak i tych, które są już amortyzowane. Stawki mogą być obniżane i następnie podwyższane dla danego środka trwałego w dowolny sposób. 

Optymalizacja amortyzacji przy zmianie formy opodatkowania na ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Przedsiębiorca po każdorazowym zakończeniu roku podatkowego może zmienić formę opodatkowania, np. może wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W przypadku wyboru ryczałtu przedsiębiorca płaci podatek od uzyskanego przychodu bez pomniejszania go o koszty podatkowe. W związku z tym chociaż odpisy amortyzacyjne są dla podatnika kosztem firmowym, to jednak w przypadku wyboru ryczałtu takiego kosztu nie stanowią. Pomimo tego przedsiębiorca zobowiązany jest naliczać odpisy amortyzacyjne. 

Jak stanowi art. 15 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku podatnicy oraz spółki, których wspólnicy wybrali ryczałt jako formę opodatkowania mają obowiązek:

• posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów
• prowadzić wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
• prowadzić ewidencję przychodów oddzielnie za każdy rok podatkowy.

Tak więc przedsiębiorca, który w prowadzonej działalności gospodarczej jako formę opodatkowania wybrał ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i wykorzystuje w działalności środki trwałe zobowiązany jest ustawą, do prowadzenia ewidencji środków trwałych na zasadach określonych w Rozporządzeniu w sprawie prowadzenia ewidencji przychodów i wykazu środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych z dnia 17 grudnia 2021 roku. 

Za środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne uważa się składniki majątku, na które wskazuje art. 22a – 22o ustawy o podatku dochodowym. Wszelkie informacje o posiadanych środkach trwałych powinny być zawarte w wykazie środków trwałych. Składniki majątku należy ująć w wykazie najpóźniej w miesiącu przyjęcia ich do używania. W przypadku zmiany formy opodatkowania podatnik, który wcześniej prowadził ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych może nadal prowadzić tę ewidencję zgodnie z zasadami ujętymi w przepisach rozporządzenia. 

Jak mówi par. 12 wyżej wymienionego rozporządzenia wykaz środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych powinien zawierać między innymi następujące informacje:

• wartość początkową
• stawkę amortyzacyjną
• zaktualizowaną wartość początkową.

Przedsiębiorca stosujący ryczałt od przychodów ewidencjonowanych również ma obowiązek dokonywać odpisów amortyzacyjnych środków trwałych, ale nie stanowią one dla niego kosztów podatkowych. 

Wskazane jest, aby w okresie, w którym przedsiębiorca stosuje opodatkowanie w formie ryczałtu i posiada w firmie środki trwałe dokonał obniżenia stawek amortyzacyjnych środka trwałego do wartości zerowej. Ewentualne odpisy amortyzacyjne w przypadku, kiedy przedsiębiorca płaci zryczałtowany podatek dochodowy i tak nie stanowią kosztów podatkowych. Zgodnie z treścią art. 22i ust. 8 ustawy o PIT przepisów odnoszących się do obniżania stawki amortyzacyjnej nie stosuje się do środków trwałych wykorzystywanych w działalności, z której przychody: 

• zwolnione są z opodatkowania podatkiem dochodowym – okres korzystania z takiego zwolnienia
• opodatkowane są ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, podatkiem tonażowym lub zryczałtowanym podatkiem od wartości sprzedanej produkcji, o którym mówi ustawa o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych z dnia 6 lipca 2016 roku – okres tego opodatkowania.

Wyżej wymieniona zasada została dodana do ustawy z dnia 1 stycznia 2021 roku. Obowiązujące przepisy przejściowe pozwalają podatnikom stosującym ryczałt ewidencjonowany do obniżania stawki amortyzacyjnej środków trwałych, jeżeli dane składniki majątku zostały wprowadzone do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do dnia 31 grudnia 2020 roku. 

PRZYKŁAD 1 
Przedsiębiorca cały czas stosował opodatkowanie na zasadach ogólnych. 1 stycznia 2023 roku postanowił zmienić formę opodatkowania na ryczałt ewidencjonowany. W prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystuje środek trwały wprowadzony do ewidencji środków trwałych 1 grudnia 2020 roku. Czy przedsiębiorca po zmianie formy opodatkowania z zasad ogólnych na ryczałt ewidencjonowany może obniżyć stawkę amortyzacji do zera?

Odpowiedź:
Po zmianie formy opodatkowania na ryczałt podatnik może obniżyć stawkę amortyzacyjną do zera. Jeżeli np. składnik majątku zostałby wprowadzony do ewidencji środków trwałych 1 marca 2021 roku, to w takiej sytuacji przedsiębiorca nie mógłby dokonać obniżenia stawki amortyzacyjnej.

Data publikacji: 2023-09-06, autor: FakturaXL