Odpady w firmie: rozszerzona odpowiedzialność producentów
Od 1 stycznia 2022 roku obowiązuje nowelizacja ustawy o odpadach (Dz. U. z 2013 roku poz. 21, Dz. U. z 2021 roku poz. 779). Nowela wprowadziła rozszerzoną odpowiedzialność producentów.
W niektórych przypadkach wskazanych w przepisach, kosztami gospodarowania odpadami zostaje obciążony wprowadzający produkty do obrotu na terytorium kraju. Do kosztów tych zalicza są koszty związane:
z gromadzeniem danych dotyczących produktów wprowadzanych do obrotu oraz zbieraniem i przetwarzaniem odpadów powstałych z produktów, a także sprawozdawczością w tym zakresie
z informowaniem posiadaczy odpadów powstałych z produktów o środkach służących zapobieganiu powstawania odpadów, zakładów zajmujących się ponownym użyciem i przygotowaniem do ponownego użycia, systemów zbierania odpadów oraz o sposobach zapobiegania zaśmiecaniu
z selektywnym zbieraniem odpadów powstałych z produktów, a w następnej kolejności kosztami ich transportu i przetwarzania oraz kosztami niezbędnymi do realizacji innych celów i zadań, o których mowa jest w odrębnych przepisach, które zostają pomniejszone o przychody z ponownego użycia, ze sprzedaży materiałów pochodzących z przetwarzania tych odpadów oraz w przypadku pobierania kaucji kosztami związanymi z nieodebraniem kaucji.
Koszty związane z gospodarowaniem odpadami, w tym z potrzebną infrastrukturą oraz jej eksploatacją ponoszą: pierwszy wytwórca odpadów lub obecny, ewentualnie poprzedni posiadacz odpadów.
Jeżeli mamy do czynienia ze zbiorowym wypełnianiem obowiązków wynikających z systemu rozszerzonej odpowiedzialności producentów, które realizowane są przez podmiot będący reprezentantem wprowadzających dane produkty, to koszty należy zróżnicować w zależności od danego produktu lub grup podobnych produktów biorąc pod uwagę ich trwałość, przydatność do naprawy, ponownego ich użycia i recyklingu, a także obecności w nich substancji niebezpiecznych. Koszty podmiotów będących uczestnikami systemu rozszerzonej odpowiedzialności producenta ustala się w taki sposób, aby nie przekraczały kosztów potrzebnych do świadczenia usług gospodarowania odpadami.
Co należy rozumieć przez rozszerzoną odpowiedzialność producentów?
Zgodnie z ustawą przez system rozszerzonej odpowiedzialności należy rozumieć zestaw środków jakie zostaną podjęte w celu zapewnienia podmiotom wprowadzającym różne produkty, również te znajdujące się w opakowaniach do ponoszenia odpowiedzialności finansowej i odpowiedzialności organizacyjnej na etapie, kiedy produkt staje się odpadem. System rozszerzonej odpowiedzialności polega na tym, że producenci, którzy wprowadzają produkty do obrotu na terytorium kraju i realizują swoje obowiązki samodzielnie lub przez podmioty, które realizują te obowiązki w ich imieniu i:
nie ograniczają wykonywania tych obowiązków do przypadków, kiedy zbieranie i przetwarzanie odpadów przynosi największe zyski
zapewniają odpowiednią dostępność systemu zbierania odpadów na obszarze, na którym wprowadzane są produkty do obrotu
posiadają środki finansowe oraz organizacyjne niezbędne do wykonywania tych obowiązków.
Dodatkowo obowiązkiem producentów jest stosowanie mechanizmów samokontroli, a w szczególności audytów związanych:
z zarządzaniem finansami przeznaczonymi na realizację obowiązków
z gromadzeniem danych i sporządzaniem sprawozdań dotyczących produktów wprowadzanych do obrotu
ze zbieraniem i przetwarzaniem odpadów powstałych z tych produktów.
Producenci mają obowiązek udostępniać publicznie informacje o realizacji celów w zakresie gospodarowania odpadami oraz realizacji obowiązków jakie zostały nałożone na producentów w tym zakresie. Jeżeli obowiązki te zostały nałożone na terytorium kraju na podmioty wyznaczone przez producenta, to te podmioty mają dodatkowo obowiązek udostępniania informacji o:
strukturze własności i członkostwa tych podmiotów
wkładach finansowych wnoszonych przez podmioty wprowadzające te produkty do obrotu na terytorium kraju w stosunku do każdej tony produktu wprowadzonego do obrotu
procedurze wyboru podmiotów gospodarujących odpadami.
Sposoby zapobiegania powstawania odpadów w świetle odpowiedzialności producentów
Obowiązujące przepisy mówią, że podmioty podejmujące działania, które powodują lub mogą powodować powstanie odpadów powinni takie działania planować, projektować i prowadzić z użyciem takich sposobów produkcji lub form usług, a także surowców i materiałów, które mogłyby zapobiegać powstawaniu odpadów lub ograniczać liczbę odpadów oraz ich negatywny wpływ na życie i zdrowie ludzi, na środowisko, także przy wytwarzaniu produktów podczas ich używania oraz po zakończeniu ich użycia.
W nowelizacji ustawy o odpadach znalazł się katalog czynności pozwalających na zapobieganie powstawaniu odpadów. Ustawa określa na czym takie czynności powinny polegać. Zgodnie z nią podejmowane działania muszą obejmować swoim zakresem przynajmniej:
promowanie i wspieranie zrównoważonych modeli produkcji oraz konsumpcji
zachęcanie do projektowania, wytwarzania i korzystania z produktów, które są oszczędne w zasoby, trwałe, nadające się do naprawy, ponownego użycia, modernizacji, a także do nieskracania w sposób sztuczny cyklu życia produktów
zachęcanie do ponownego używania produktów i tworzenia systemów promujących ich naprawę oraz ponowne użycie, szczególnie w odniesieniu do sprzętu elektrycznego i elektronicznego, tekstyliów, mebli, opakowań oraz materiałów i produktów budowlanych
zmniejszenie powstawania odpadów w procesach związanych z produkcją przemysłową, wydobywaniem kopalin ze złóż oraz z wytwórczością, budową i rozbiórką z uwzględnieniem najlepszych dostępnych technik
zmniejszenie wytwarzania odpadów żywności w produkcji podstawowej, przetwórstwie i wytwarzaniu, w sprzedaży detalicznej i innej dystrybucji żywności oraz w usługach gastronomicznych i w gospodarstwach domowych
zmniejszanie powstawania odpadów szczególnie tych, które nie nadają się do przygotowania do ponownego użycia lub do recyklingu
wspieranie dostępności części zamiennych, instrukcji obsługi, informacji technicznych lub innych narzędzi, sprzętu lub oprogramowania pozwalających na naprawę i ponowne użycie produktów bez szkody dla ich jakości i bezpieczeństwa o ile nie prowadzi to do naruszenia prawa własności intelektualnej
zachęcanie do dokonywania darowizn produktów spożywczych oraz do innych form redystrybucji żywności z zachowaniem pierwszeństwa przeznaczania dla ludzi przed wykorzystaniem jako paszy dla zwierząt czy przetwarzaniem na produkty niespożywcze
promowanie zmniejszania zawartości substancji niebezpiecznych w materiałach i produktach
identyfikowanie produktów będących głównymi źródłami zaśmiecania szczególnie środowiska lądowego i morskiego oraz podejmowanie działań w celu zapobiegania powstawaniu odpadów pochodzących z tych produktów i zmniejszaniu ich liczby
dążenie do przeciwdziałania powstawaniu oraz przedostawaniu się odpadów do środowiska morskiego
opracowanie i wspieranie kampanii informacyjnych podnoszących poziom świadomości na temat zapobiegania powstawaniu odpadów i zaśmiecania.
