Wigilia 2025 wolna od pracy. Ustawa, wyjątki, kary

Decyzja o uczynieniu 24 grudnia dniem ustawowo wolnym od pracy to efekt wieloletnich debat społecznych i politycznych. W argumentacji za tego typu rozwiązaniem wskazywano, że Wigilia to dzień o szczególnym znaczeniu — wiele rodzin spędza go w pełnym wymiarze, przygotowując kolację, spotykając się z najbliższymi, podróżując, załatwiając sprawy świąteczne. Według danych przedstawionych przy projekcie ustawy, duża część społeczeństwa uważa, że praca w Wigilię utrudnia godne przygotowanie świąt i bywa źródłem stresu.

Projekt wpisuje Polskę w kontekst europejski, w wielu krajach Unii Europejskiej Wigilia już od dawna funkcjonuje jako dzień ustawowo wolny. Wsparcie dla tej zmiany deklarowała zarówno strona społeczna, pracownicy, jak i związki zawodowe.

W uzasadnieniu nowelizacji podkreślono również chęć poprawy równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (work-life balance). Polska jak wskazano, przez lata należała do krajów o relatywnie długim czasie pracy; ustanowienie Wigilii dniem wolnym ma być symboliczną odpowiedzią na oczekiwania społeczne i realną ulgą dla wielu rodzin.

Zmiany weszły w życie formalnie 1 lutego 2025 r., dzięki nowelizacji:

• 24 grudnia - Wigilia Bożego Narodzenia, została dodana do katalogu dni ustawowo wolnych od pracy. W efekcie liczba takich dni w roku wzrosła (dla większości pracowników) z 13 do 14, 
• zmiany objęły odpowiednio: ustawę o dniach wolnych od pracy, “Kodeks pracy” oraz ustawę ograniczającą handel w niedziele i święta, co miało usankcjonować zarówno wolne dla pracowników, jak i regulacje dotyczące handlu, 
• w kontekście handlu: 24 grudnia zostaje włączone do okresu zakazu pracy w handlu. Sklepy, galerie i inne punkty sprzedaży formalnie mają być zamknięte, chyba że spełniony jest jeden z ustawowych wyjątków.

Dla pracowników oznacza to, że za dzień (Wigilię), w którym normalnie byliby zobowiązani do pracy, jeśli nie wykonują obowiązków, przysługuje pełne wynagrodzenie. To standardowa ochrona dla święta przypadającego w ciągu tygodnia.

Wyjątki - kiedy praca w Wigilię będzie możliwa

Mimo ogólnej zasady „wolna Wigilia”, prawo przewiduje liczne wyjątki, które wymagają nieprzerwanego funkcjonowania, dlatego dopuszcza się pracę 24 grudnia, jeśli charakter działalności tego wymaga, są to chociażby:

• służby ratownicze, pogotowie, usuwanie awarii;
• transport, komunikacja publiczna, logistyka;
• ochrona mienia, pilnowanie zakładów, instytucji;
• opieka zdrowotna, mieszkańcy domów pomocy społecznej, opieka nad chorymi;
• gastronomia, hotelarstwo, turystyka;
• rolnictwo, hodowla;
• produkcja zakładów pracujących w systemie ciągłym lub zmianowym.

W przypadku, gdy pracownik mimo objęcia zakazem pracy zostanie wezwany do obowiązków pomimo braku podstaw prawnych, pracodawca popełnia wykroczenie.

Dla sektora handlowego wyjątki również istnieją, dotyczą m.in. sklepów na dworcach, lotniskach, stacjach paliw, piekarni, aptek, hoteli, restauracji - tam handel i usługi mogą być prowadzone, jeśli spełnione są warunki przewidziane w ustawie. 

Kary za naruszenia - co grozi pracodawcy

Aby zapewnić skuteczność przepisów, ustawodawca przewidział sankcje dla pracodawców, którzy mimo zakazu zobowiążą pracowników do pracy 24 grudnia bez spełnienia wyjątków. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Państwowa Inspekcja Pracy (PIP), za takie wykroczenie grozi grzywna od 1 000 zł do 30 000 zł. 

W przypadku naruszeń w sektorze handlu, czyli prowadzenia działalności sprzedażowej w Wigilię, kara może być znacznie wyższa, sięgając nawet 100 000 zł.

Takie surowe kary mają być realnym mechanizmem odstraszającym tych, którzy chcieliby omijać regulacje, i zapewnić faktyczne przestrzeganie zakazu pracy w najbardziej newralgicznym dniu świątecznym.

Skutki dla gospodarki, firm i pracowników - korzyści i wyzwania

Nowa regulacja to przede wszystkim korzyść dla pracowników, da możliwość spokojnego przygotowania świąt, podróży, spotkań z bliskimi, bez konieczności wcześniejszego urlopu, nadgodzin czy rezygnacji z rodzinnego czasu. To realna poprawa work-life balance w okresie, który dla wielu ma znaczenie emocjonalne i kulturowe.

Dla firm świadczących usługi (np. gastronomia, turystyka, rekreacja) dodatkowy dzień wolny w szerszym kontekście może być impulsem do wzrostu popytu na usługi związane ze świętami lub czasem wolnym, co dla tych sektorów bywa korzyścią.

Z drugiej strony, zmiana generuje także koszty i konieczność adaptacji. Wprowadzenie nowego dnia świątecznego wpływa na roczny wymiar czasu pracy, co wymusza korektę harmonogramów, obliczeń urlopów, dodatków, ekwiwalentów za urlop. Dla działów kadr i płac to dodatkowa praca administracyjna.

Część pracodawców i ekonomistów wskazuje również na możliwe negatywne skutki dla gospodarki. Krytycy oceniają, że dodatkowy dzień wolny może wiązać się ze stratą dla produkcji i usług, co w skali całego kraju przekłada się na realne obniżenie PKB. Szacuje się, że wprowadzenie „wolnej Wigilii” może wiązać się z kosztami rzędu setek milionów lub nawet kilku miliardów złotych dla gospodarki. 

Dla przedsiębiorców, zwłaszcza z branż nieliczących się z wyjątkami konieczne będzie przemyślenie planów produkcyjnych, projektów, terminów dostaw. W wielu sektorach pojawi się potrzeba reorganizacji grafików, tak by uwzględnić dodatkowy dzień wolny.

Znaczenie symboliczne i społeczne - poza aspektami prawnymi

Wprowadzenie wolnej Wigilii - choć ma wymierne konsekwencje prawne, finansowe i organizacyjne niesie ze sobą także znaczenie symboliczne. Uznanie 24 grudnia za dzień ustawowo wolny stanowi docenienie tradycji, kultury i potrzeb rodzin. Dla wielu ludzi to możliwość spędzenia świąt w pełnym wymiarze, bez kompromisów między obowiązkami zawodowymi a pragnieniem bycia z bliskimi.

Z perspektywy społecznej zmiana ta może być również sygnałem, że prawo pracy adaptuje się do rzeczywistych potrzeb społeczeństwa, a nie jedynie odzwierciedla formalności. Może to wpłynąć pozytywnie na morale pracowników, ich satysfakcję, przywiązanie do miejsca pracy, a nawet na wydajność, gdy pracownicy mają poczucie, że praca i życie prywatne są wyważone i szanowane.

Wnioski - na co zwracać uwagę

Wprowadzenie wolnej Wigilii w 2025 roku to ważna zmiana, która niesie realne korzyści dla większości pracowników — zarówno z perspektywy rodzinnej, jak i psychologicznej. Jednak z korzyściami idą wyzwania: zarówno dla pracodawców w kontekście planowania, jak i dla gospodarki w szerszym ujęciu.

Przedsiębiorstwa muszą przygotować się na reorganizację czasu pracy, harmonogramów, wypłat i rekompensat. W sektorach objętych wyjątkami - tam, gdzie praca 24 grudnia jest konieczna - ważne będzie skrupulatne przestrzeganie przepisów, by uniknąć konsekwencji prawnych.

Dla pracowników kluczowe będzie zrozumienie swoich uprawnień: czy objęci są zakazem pracy, czy należą do grup wyjątków; czy w razie pracy wymagane są rekompensaty albo dodatki.

W długofalowej perspektywie - w zależności od sposobu implementacji - „wolna Wigilia” może stać się kołem zamachowym ku lepszej równowadze między pracą a życiem prywatnym, przynosząc korzyści dla rodzin, firm i całego społeczeństwa.

Data publikacji: 2025-12-09, autor: FakturaXL