Polskie prawo szczególnie chroni kobiety w ciąży. W Kodeksie pracy znajdują się przepisy, które nie pozwalają zwolnić z pracy kobiety ciężarnej poza pewnymi wyjątkami.
Pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę z pracownicą będącą w ciąży, a także przebywającą na urlopie macierzyńskim, pod warunkiem, że nie zajdą przyczyny, które uzasadniałyby rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy, a zakładowa organizacja związkowa zgodziła się na rozwiązanie umowy o pracę z tą pracownicą (art. 177 ust. 1 Kodeksu pracy).
Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja kiedy kobieta ciężarna zatrudniona jest na okresie próbnym, który nie przekracza 1 miesiąca.
W przypadku umowy o pracę zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy bądź na okres próbny, który przekracza 1 miesiąc, która zostałaby rozwiązana po upływie trzeciego miesiąca ciąży, to zostanie ona przedłużona do dnia porodu. Powyższy przepis nie ma zastosowania w przypadku zawarcia umowy na czas określony na zastępstwo.
Obowiązek pracodawcy wobec pracownicy w ciąży
Obowiązkiem pracodawcy jest podczas trwania umowy o pracę, zapewnienie pracownicy będącej w ciąży wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku lub na innym odpowiednim z jej kwalifikacjami i stanem jakim jest ciąża. Jeżeli pracodawca nie ma takiej możliwości, to powinien zwolnić pracownicę z obowiązku wykonywania pracy na czas odpowiedni przy jednoczesnym zachowaniu prawa do dotychczas otrzymywanego wynagrodzenia. W sytuacji gdyby wszelkie zmiany warunków pracy, skrócenie czasu pracy, przeniesienie na inne stanowisko, wiązałyby się z obniżeniem wynagrodzenia, to pracownicy należy się dodatek wyrównawczy.
Przepisy te mają zastosowanie również w stosunku do ojca wychowującego dziecko w okresie kiedy korzysta z urlopu macierzyńskiego.
Ochrona pracownicy, a złożenie wypowiedzenia
Wypowiedzenie złożone przez pracodawcę traci swoją moc jeżeli w jego trakcie okaże się, że kobieta jest w ciąży. Nie można wypowiedzieć umowy o pracę zarówno podczas okresu ochronnego, jak i rozwiązać jej na podstawie wcześniej złożonego wypowiedzenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2001 roku, nr I PKN 330/00 wyjaśnił jak należy postąpić w sytuacji kiedy zostanie rozwiązana umowa o pracę z pracownicą w ciąży, a w międzyczasie kobieta dowie się, że w tym okresie była w ciąży. Sąd stwierdził, że w tej sytuacji ciężarna ma prawo zażądać anulowania czynności wypowiedzenia jeżeli okaże się, że jest w ciąży lub zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia.
Z kolei w wyroku z dnia 13 kwietnia 1972 r. nr III PZP 7/72 Sąd Najwyższy uznał, że kobieta, która nie była w ciąży w momencie wypowiedzenia umowy o pracę, ale zaszła w ciążę w okresie trwania wypowiedzenia ma prawo do ochrony nawet wtedy kiedy po okresie wypowiedzenia doszło do przerwania ciąży.
W przypadku kiedy pracodawca zawarł umowę z pracownicą na czas określony, której termin upłynął w trakcie ciąży, to w takiej sytuacji termin obowiązywania umowy zostaje automatycznie przedłużony do dnia porodu przy założeniu, że w dniu zgłoszenia upłynął 3 miesiąc ciąży.
Powody rozwiązania umowy o pracę z kobietą w ciąży kiedy nie przysługuje ochrona
Ogłoszenie upadłości zakładu pracy Kodeks pracy przewiduje sytuacje kiedy umowa o pracę z ciężarną może zostać rozwiązana podczas ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego. Jedną z takich sytuacji jest upadłość lub likwidacja zakładu pracy. Obowiązkiem pracodawcy jest uzgodnienie z organizacją związkową działającą w zakładzie pracy, która reprezentuje pracownicę, terminu rozwiązania umowy o pracę. Jeżeli w tym okresie nie można zapewnić pracownicy innego zatrudnienia, to zgodnie z przepisami przysługują jej z tego tytułu świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania świadczenia wchodzi do okresu zatrudnienia, który pozwala korzystać z uprawnień pracowniczych.
Ciężkie zawinienie Jeżeli ciężarna pracownica naruszy swoje podstawowe obowiązki pracownicze, to zgodnie z art. 52 ust. 1 Kodeksu pracy pracodawca ma prawo rozwiązać z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Chodzi o sytuacje kiedy dojdzie do:
ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych
popełnienia w trakcie trwania umowy o pracę przestępstwa, które nie pozwala na dalszą pracę na danym stanowisku jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało potwierdzone prawomocnym wyrokiem
zawinionej przez pracownicę utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na danym stanowisku.
W przypadku kiedy w zakładzie pracy nie działa zakładowa organizacja związkowa lub działa, ale nie reprezentuje interesów pracowników, to umowa o pracę może zostać rozwiązana bez wypowiedzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2008 r., sygn. akt II PZP 2/08).
Inne powody
wypowiedzenie umowy o pracę złożone przez pracownicę, która zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia (wyrok SN z dnia 3 lutego 1993 r., nr I PZP 72/92)
rozwiązanie umowy o pracę w ramach porozumienia stron lub zgody na takie porozumienie z pracownicą, która zaszła w ciążę po dacie rozwiązania umowy
wygaśnięcie umowy o pracę z przyczyn określonych w art. 63(2) i art. 66 KP (śmierć pracodawcy lub areszt pracownicy).
Zgodnie z powyższymi przepisami, jeżeli umowa o pracę zawarta na czas określony zakończy się w trakcie trwania ciąży, to pracodawca nie ma obowiązku jej przedłużenia.
