Wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna – zasady
Sposób rozliczania transakcji zagranicznych, zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak i z krajami trzecimi różni się nieco od sposobu rozliczania transakcji krajowych. W niektórych sytuacjach przy transakcjach wewnątrzunijnych podatnicy mogą korzystać z dodatkowych uproszczeń dotyczących wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych (WTT).
Co oznacza i kiedy mówimy o transakcji łańcuchowej?
W ustawie o VAT brak jest definicji transakcji łańcuchowej. Jednak zostało przyjęte, że transakcja łańcuchowa zachodzi wtedy, kiedy kilka podmiotów dokonuje dostawy towarów takiego samego rodzaju w taki sposób, że pierwszy z podmiotów wydaje towar tylko raz bezpośrednio do nabywcy będącego ostatnim w kolejności. W transakcji łańcuchowej każda dostawa traktowana jest oddzielnie. Dla każdej odrębnie ustalane jest miejsce dokonania dostawy. Zostaje uznane, że każdy z podmiotów biorących udział w transakcji dokonał dostawy towarów, mimo, że towar fizycznie transportowany jest bezpośrednio od pierwszego do ostatniego podmiotu.
Transakcje łańcuchowe dzielą się na:
wewnątrzwspólnotowe transakcje trójstronne
pozostałe transakcje.
Czym jest wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna (WTT)?
Wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna (WTT) ma charakter transakcji łańcuchowej. Przez wewnątrzwspólnotową transakcję trójstronną zgodnie z art. 135 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT należy rozumieć transakcję, która spełnia łącznie niżej wymienione warunki:
w transakcji bierze udział przynajmniej trzech podatników zidentyfikowanych na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych w trzech różnych państwach członkowskich UE, którzy są uczestnikami dostawy towaru w taki sposób, że pierwszy z nich wydaje towar bezpośrednio ostatniemu w kolejności z zastrzeżeniem, że dostawa tego towaru dokonana jest między pierwszym i drugim podatnikiem oraz drugim i ostatnim w kolejności
przedmiot dostawy wysyłany jest lub transportowany przez pierwszego bądź transportowany jest przez drugiego w kolejności podatnika VAT lub na jego rzecz z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego państwa członkowskiego.
Aby więc wystąpiła zarówno transakcja łańcuchowa, jak i wewnątrzwspólnotowa transakcja trójstronna, to koniecznie musi mieć miejsce bezpośrednie wydanie towaru pomiędzy pierwszym, a ostatnim w kolejności podatnikiem. Transakcja zakwalifikowana jako WTT umożliwia zastosowanie procedury uproszczonej, przez którą zgodnie z art. 135 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT należy rozumieć jako procedurę rozliczania podatku VAT w wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej, która polega na tym, że ostatni w kolejności podatnik VAT rozlicza podatek VAT za dokonaną na jego rzecz dostawę towarów przez drugiego w kolejności podatnika VAT pod warunkiem, że zostaną spełnione łącznie wymienione niżej warunki:
dostawa na rzecz ostatniego w kolejności podatnika VAT była bezpośrednio poprzedzona wewnątrzwspólnotowym nabyciem towarów u drugiego w kolejności podatnika VAT
drugi w kolejności podatnik VAT dokonujący dostawy na rzecz ostatniego w kolejności podatnika VAT nie posiada siedziby działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego, w którym zakończył się transport lub wysyłka
drugi w kolejności podatnik VAT stosuje wobec pierwszego oraz ostatniego w kolejności podatnika VAT taki sam numer identyfikacyjny na potrzeby VAT, który został mu przyznany przez państwo członkowskie inne niż to, w którym zaczyna się lub kończy transport bądź wysyłka
ostatni w kolejności podatnik VAT stosuje numer identyfikacyjny na potrzeby VAT państwa członkowskiego, w którym zakończył się transport lub wysyłka
ostatni w kolejności podatnik VAT został wskazany przez drugiego w kolejności podatnika VAT jako ten zobowiązany do rozliczenia podatku VAT od dostawy towarów, która realizowana jest w ramach procedury uproszczonej.
Podsumowując, uproszczenie polega na tym, że chociaż w transakcji łańcuchowej biorą udział trzy podmioty, to obowiązek rozliczenia podatku VAT podatnika będącego drugim w kolejności spoczywa na podmiocie ostatnim w kolejności. Procedura uproszczona dotyczy jedynie transakcji WTT spełniającej kryteria ustawowe, czyli koniecznie muszą zostać zrealizowane wszystkie warunki jakie wynikają z ustawy VAT.
Transport towaru przez terytorium kraju trzeciego, a WTT
Nie zawsze transport towaru przez terytorium kraju trzeciego oznacza, że danej czynności nie można zaliczyć jako WTT. Zdaniem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego transakcja łańcuchowa wystąpi również wtedy, kiedy w trakcie transakcji wystąpią przynajmniej trzy podmioty, pomiędzy którymi miejsce będą miały co najmniej dwie dostawy. Ważne, aby towar wydany był bezpośrednio przez pierwszego dostawcę nabywcy ostatniemu w kolejności (wyrok WSA w Białymstoku z dnia 2 grudnia 2020 roku, nr I SA/Bk 691/20). Przez stwierdzenie „bezpośrednio” należy rozumieć znaczenie tego słowa w sposób dosłowny. Obowiązujący przepis nie zabrania, aby sam transport z jednego do drugiego kraju członkowskiego odbywał się przez terytorium kraju trzeciego. Jeżeli dojdzie do takiej sytuacji, to dana transakcja może zostać zakwalifikowana do wewnątrzwspólnotowej transakcji trójstronnej, a co się z tym wiąże podatnik może zastosować procedurę uproszczoną. Warto jednak pamiętać, aby towar został fizycznie wydany przez pierwszego podatnika bezpośrednio ostatniemu w kolejności i jego transport przebiegał z terytorium jednego państwa członkowskiego UE na terytorium drugiego państwa UE.
Podsumowanie
Jeżeli transport dokonywany jest przez terytorium kraju trzeciego, to nie jest to dyskwalifikacją transakcji jako będącej wewnątrzwspólnotową transakcją trójstronną i podatnicy mają prawo zastosować metodę uproszczoną. Procedura uproszczona umożliwia stronom transakcji trójstronnej łatwiejsze rozliczenia w podatku VAT.
