Co to jest okres rozliczeniowy?
Przez określenie okres rozliczeniowy rozumie się czas wykorzystywany do sprawdzenia, czy planowany czas pracy nie jest większy od normy czasu pracy, równocześnie umożliwia rozliczenie czasu pracy zatrudnionej osoby. Okres rozliczeniowy czasu pracy, a także jego rozliczenie są z sobą połączone. Art. 129 § 1 KP wskazuje, że czas pracy nie może być dłuższy od 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, traktowanym jako okres rozliczeniowy, który nie może być dłuższy od 4 miesięcy.Trzymiesięczny okres rozliczeniowy czasu pracy
Kodeks pracy wyznacza maksymalne okresy rozliczeniowe dla konkretnych systemów czasu pracy. Nie ma przeciwwskazań do ich wydłużenia w konkretnych sytuacjach i na zasadach wyznaczonych przepisami prawa.
Biorąc pod uwagę system czasu pracy, Kodeks pracy pozwala na zastosowanie wskazanych poniżej okresów rozliczeniowych, a ich długości przedstawiają się następująco:- do 4 miesięcy w stosunku do systemów czasu pracy: podstawowego, zadaniowego oraz przerywanego,
- 1 miesiąca w równoważnym systemie czasu pracy, dla skróconego tygodnia czasu pracy bądź pracy weekendowej,
- do 4 tygodni w przypadku pracy w ruchu ciągłym.
Okres rozliczeniowy a nadgodziny
Okres rozliczeniowy, jaki stosuje się w działalności gospodarczej, wyznacza ramy czasu pracy i umożliwia obliczenie wymiaru czasu pracy zatrudnionych osób, a następnie służy do wyznaczenia, czy pracownik nie przekroczył normy czasu pracy.
Art. 151 Kodeksu pracy wskazuje, iż praca w godzinach nadliczbowych to praca, która jest dłuższa od dobowego przedłużonego wymiaru czasu pracy, wyznaczonego w obowiązkowym dla pracownika systemie oraz rozkładzie czasu pracy.
Nadgodziny podlegają następującej kwalifikacji:- nadgodziny dobowe – mają miejsce po przekroczeniu normy dobowej albo przedłużonego wymiaru dobowego, określonego z wykorzystaniem obowiązującego rozkładu,
- nadgodziny średniotygodniowe – obowiązują, gdy przeciętna norma tygodniowa zostanie przekroczona. Ich wyznaczenie ma miejsce na zakończenie danego okresu rozliczeniowego. W takiej sytuacji odbywa się zestawienie godzin, które zostały rzeczywiście przepracowane z godzinami, które muszą być obowiązkowo przepracowane w konkretnym okresie rozliczeniowym.
Nadgodziny dobowe są rozliczane na bieżąco, co oznacza, że w danym miesiącu razem z najbliższym wynagrodzeniem, a z kolei nadgodziny tygodniowe muszą być rozliczone na zakończenie okresu rozliczeniowego – nie ma znaczenia, czy okres rozliczeniowy wynosi trzy, czy cztery miesiące albo nawet rok.
Trzeba zwrócić uwagę, iż nadgodziny powinny powstawać okazjonalnie, czyli mowa o nagłych, niemożliwych do zaplanowania sytuacjach losowych, kiedy odbywa się akcja ratownicza, niezbędna jest ochrona mienia albo środowiska bądź pozbycie się występującej awarii. Do wyjątkowych sytuacji zalicza się również szczególne potrzeby pracodawcy, czyli konieczność zastąpienia pracownika niezdolnego do pracy ze względu na chorobę, urlop na żądanie albo większe zapotrzebowanie na pracę niż w chwili planowania.W jaki sposób odbywa się rozliczanie godzin nadliczbowych – czas wolny?
Kiedy w zakładzie pracy mają miejsce przekroczenia średniotygodniowe, co zostało potwierdzone po zakończonym okresie rozliczeniowym, pracownikowi przysługuje rekompensata w formie czasu wolnego (wniosek dostarcza pracownik albo inicjatywę podejmuje pracodawca) albo wypłata dodatków.
Przyznanie czasu wolnego za pracę w godzinach nadliczbowych odbywa się w następującej formie:- na wniosek pracownika w proporcji 1:1 – oznacza to, że za jedną godzinę pracy nadliczbowej zatrudniona osoba otrzymuje jedną godzinę wolnego (brak ograniczenia odnośnie do terminu, kiedy czas wolny za nadgodziny na wniosek pracownika ma zostać udzielony, jednak w praktyce obowiązuje przekonanie, posiłkując się praktykami prawa pracy, żeby czas pracy rozliczać tylko w okresie rozliczeniowym),
- decyzja pracodawcy w proporcji 1:1,5 – czyli za jedną godzinę pracy nadliczbowej przyznawane jest półtorej godziny wolnego, który trzeba wybrać nie później niż do końca okresu rozliczeniowego.
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych
Kodeks pracy wskazuje, że pracując w godzinach nadliczbowych, pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie wzbogacone o dodatki:- 100% za pracę w nocy; w niedzielę oraz święta, które nie są dla zatrudnionych osób dniami pracy, odpowiadającymi rozkładowi czasu pracy; w dniu wolnym od pracy przyznanym pracownikowi zamiast pracy w niedzielę albo w święto, odpowiadającym obowiązującemu rozkładowi czasu pracy,
- 50% za pracę w dni powszednie, w niedzielę oraz święta, które są dla zatrudnionej osoby dniami pracy, odpowiadającym rozkładowi pracy.
Wydłużenie okresu rozliczeniowego
Kodeks pracy daje możliwość wydłużenia okresu rozliczeniowego do 12 miesięcy. Jednak w tym celu muszą zaistnieć uzasadnione przesłanki obiektywne, techniczne albo uwarunkowane organizacją pracy. W praktyce oznacza to, chociażby dotyczące szczególnych potrzeb pracodawcy związanych z warunkami atmosferycznymi, wykonywaniem konkretnych prac albo ich sezonowym zapotrzebowaniem bądź przyczynami technicznymi, za przykład można podać metody produkcji bądź wytwarzania.
Na zakończenie danego okresu pracodawca ma obowiązek rozliczyć czas, który przepracowała zatrudniona osoba. W przypadku, gdy jest on taki sam jak rok kalendarzowy, rozliczenia dokonuje się na koniec grudnia bieżącego roku.
Data publikacji: 2023-08-25, autor: FakturaXL
