Określenie miejsca opodatkowania dla usług budowlanych wykonywanych w UE
Usługi budowlane mogą być świadczone zarówno w stosunku do przedsiębiorców, jak i do osób prywatnych. W jaki sposób powinien być rozliczany podatek VAT od usług budowlanych świadczonych na terytorium Unii Europejskiej w przypadku, kiedy usługobiorcą jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, a jak kiedy jest nim inny przedsiębiorca?
Miejsce opodatkowania usług budowlanych świadczonych w Unii Europejskiej
W celu prawidłowego rozliczenia podatku VAT należy w pierwszej kolejności ustalić miejsce świadczenia usługi, czyli kraj opodatkowania. Z zasady usługi budowlane traktowane są jak usługi związane z nieruchomościami. W związku z tym podlegają pod opodatkowanie podatkiem od towarów i usług w kraju miejsca położenia danej nieruchomości.
W przypadku usług budowlanych zastosowanie ma art. 28e ustawy o VAT. Zgodnie z nim za miejsce świadczenia usług związanych z nieruchomościami w tym tych świadczonych przez:
rzeczoznawców
pośredników w obrocie nieruchomościami
usług zakwaterowania w hotelach lub obiektach o podobnej funkcji, jak: ośrodki wczasowe lub miejsca przeznaczone do użytkowania jak kempingi, miejsca użytkowania oraz używania nieruchomości
usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, jak usługi architektów i nadzoru budowlanego
uznaje się miejsce położenia danej nieruchomości.
Do usług związanych z nieruchomościami zgodnie z art. 31a rozporządzenia 282/2011 należą jedynie te usługi, które bezpośrednio powiązane są z nieruchomością w przypadku, kiedy:
pochodzą z nieruchomości, która jest elementem składowym usługi i zarazem jest elementem centralnym potrzebnym z punktu widzenia świadczonych usług
świadczone są w odniesieniu do nieruchomości lub są dla niej przeznaczone i ich celem jest zmiana prawnego bądź fizycznego stanu danej nieruchomości.
Do usług budowlanych zalicza się przede wszystkim:
opracowywanie planów budynku lub jego części przeznaczonych na określoną działkę i nie ma znaczenia czy budynek został wzniesiony
świadczenie usług nadzoru budowlanego lub ochrony na miejscu
wznoszenie budynku na terenie oraz prace budowlane i rozbiórkowe dotyczące budynku lub jego części
budowę stałych struktur na terenie, również prace budowlane i rozbiórkowe dotyczące stałych struktur, jak: systemy rurociągów gazowych, wodnych, kanalizacyjnych i podobnych
prace terenowe, łącznie z usługami rolniczymi, jak orka, siew, nawadnianie oraz nawożenie.
Rozliczenie podatku VAT, a status usługobiorcy
Od statusu jaki posiada usługobiorca zależy sposób w jaki zostanie rozliczony podatek od towarów i usług. Jeżeli usługi budowlane zamówiła osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej to podatek VAT obowiązkowo powinien zostać rozliczony w kraju miejsca położenia nieruchomości. Osoba fizyczna nie jest podatnikiem podatku od wartości dodanej i w takim przypadku nie można zastosować mechanizmu odwrotnego obciążenia. Przedsiębiorca z Polski musi zatem dokonać rejestracji w kraju miejsca położenia nieruchomości i odprowadzić krajowy podatek VAT. Taka usługa nie podlega opodatkowaniu w Polsce.
PRZYKŁAD 1 Polski przedsiębiorca jest wykonawcą usługi budowlanej, która świadczona jest na rzecz osoby prywatnej mieszkającej w Monachium. Polski podatnik musi zarejestrować się na potrzeby podatku VAT w Niemczech i odprowadzić w tym kraju podatek od odpłatnego świadczenia usług na terytorium Niemiec. Usługa nie jest wykazywana w Polsce i nie trzeba od niej odprowadzać podatku VAT w kraju.
W przypadku, kiedy usługobiorca jest podatnikiem podatku VAT, a siedziba jego działalności znajduje się w kraju położenia nieruchomości to obowiązek rozliczenia podatku VAT może przejść na podatnika na podstawie odwrotnego obciążenia. W tej sytuacji polski podatnik powinien na wystawianej fakturze dokumentującej wykonaną usługę umieścić adnotację „odwrotne obciążenie”. Taka faktura nie będzie zawierała kwoty ani stawki podatku.
Usługi budowlane, dla których zastosowanie ma art. 28e ustawy o VAT nie muszą być ujmowane w informacji podsumowującej. Zgodnie z art. 100 ust. 1 pkt 4 ustawy o VAT podatnicy wymienieni w art. 15 ustawy będący zarejestrowanymi podatnikami VAT UE mają obowiązek składania w urzędzie skarbowym informacji zbiorczych o dokonanych:
usługach, do których stosuje się art. 28b miejsce świadczenia usług na rzecz podatnika, na rzecz podatników podatku od wartości dodanej lub osób prawnych niebędących takimi podatnikami, zidentyfikowanych na potrzeby podatku od wartości dodanej, świadczonych na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju, innych niż zwolnionych od podatku od wartości dodanej lub opodatkowanych stawką 0 %, dla których zobowiązanym do zapłaty podatku od wartości dodanej jest usługobiorca.
W związku z powyższym informacja podsumowująca dotyczy wyłącznie usług, dla których miejsce opodatkowania zostało określone na podstawie art. 28b ustawy o VAT. Nie dotyczy więc usług, dla których zastosowanie ma art. 28e ustawy o VAT.
PRZYKŁAD 2 Polski podatnik świadczy usługę budowlaną na rzecz innego przedsiębiorcy z Niemiec, którego nieruchomość znajduje się w Berlinie. W tym przypadku usługa powinna być opodatkowana w kraju miejsca położenia nieruchomości, a więc w Niemczech. Obowiązek rozliczenia podatku przechodzi na niemieckiego usługobiorcę. Podatnik z Polski powinien wystawić polską fakturę bez kwoty oraz stawki podatku i umieścić na niej adnotację „odwrotne obciążenie”. Powstałe zdarzenie gospodarcze zostanie zakwalifikowane jako świadczenie usług poza terytorium kraju.
PRZYKŁAD 3 Polski podatnik świadczy usługę budowlaną na rzecz kontrahenta z Francji, którego nieruchomość położona jest w innym kraju, przykładowo na terytorium Niemiec. W tej sytuacji miejscem opodatkowania będą Niemcy. Podatnik z Polski powinien dokonać rejestracji na potrzeby niemieckiego podatku VAT i odprowadzić podatek na terytorium państwa niemieckiego jako odpłatne świadczenie usług. Powinien wystawić niemiecką fakturę VAT, która nie będzie widoczna w ewidencji podatkowej VAT w Polsce. Inną ewentualnością jest dokonanie rejestracji przez podatnika z Francji na terenie Niemiec. W tej sytuacji polski podatnik może zastosować mechanizm odwrotnego obciążenia. Podatkiem VAT zostanie obciążony podatnik z Francji.
Podsumowanie
Usługa budowlana może być świadczona na rzecz innego przedsiębiorcy lub na rzecz osoby prywatnej. W obu przypadkach za miejsce opodatkowania uważa się kraj położenia nieruchomości, dla której świadczona jest usługa. W związku z tym występuje konieczność dokonania rejestracji w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, ponieważ usługa budowlana związana z daną nieruchomością wykonywana w innym kraju członkowskim UE nie podlega pod opodatkowanie w Polsce, a w kraju miejsca położenia tej nieruchomości.
