Czasami umowy zawierane pomiędzy stronami zawierają zapis o zakazie cesji wierzytelności. Często jest to wymóg narzucony przez średnie lub duże przedsiębiorstwa, które w ten sposób chcą się zabezpieczyć.
Przez wierzytelność należy rozumieć żądanie do spełnienia świadczenia jakie przysługuje wierzycielowi wobec dłużnika. Na wierzytelność może składać się jedno lub więcej roszczeń bądź praw kształtujących. Znane są różne formy wierzytelności wiążące się z danym rodzajem działalności, które posiadają określone charakterystyczne cechy. Wierzytelność może być np. bankowa lub ubezpieczeniowa.
Czym jest i na czym polega cesja wierzytelności?
Cesja wierzytelności oznacza sytuację kiedy uprawnienia dotyczące danej wierzytelności przenoszone są na inny podmiot. W sytuacji kiedy wierzyciel nie jest zainteresowany dalszym dochodzeniem roszczeń może podjąć decyzję o jej odsprzedaży.
Przy cesji wierzytelności występują dwie strony:
cedent – dotychczasowy właściciel wierzytelności
cesjonariusz – nabywca wierzytelności.
Termin cesja wierzytelności można porównać do usługi finansowej faktoringowej, chociaż oba pojęcia nie oznaczają tego samego. Faktoring polega na tym, że przedsiębiorca odsprzedaje wierzytelność wyspecjalizowanej firmie faktoringowej. Dzięki temu otrzymuje środki finansowe na bieżące wydatki, a czynność związana z dalszym odzyskaniem wierzytelności w terminie określonym na fakturze zostaje przerzucona na faktora. Oznacza to, że pojęcie faktoringu i cesja wierzytelności są ze sobą ściśle powiązane. Cesja jest jednym z najważniejszych elementów każdej umowy faktoringu.
Zakaz cesji wierzytelności
Zakaz cesji wierzytelności zyskuje coraz większą popularność. Często stanowi jeden z warunków współpracy pomiędzy kontrahentami. Polega na tym, że firma wystawiająca fakturę nie ma prawa odsprzedania wierzytelności innemu podmiotowi, co sprawia, że podmiot będący wystawcą dokumentu staje się zależny od sytuacji finansowej kontrahenta i w ten sposób sam naraża się na trudności z utrzymaniem płynności finansowej.
Dopuszczalność cesji wierzytelności
Przepisy jakie obowiązują w Polsce dokładnie regulują dopuszczalność cesji wierzytelności. W art. 509 Kodeksu cywilnego można przeczytać:
§ 1. Wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. § 2. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.
Zgodnie z cytowanym przepisem uznaje się, że cesja wierzytelności może zostać dokonana zawsze z wyłączeniem sytuacji kiedy:
Cesja wierzytelności nie wymaga posiadania zgody firmy opłacającej fakturę (dłużnika). Chcąc uniknąć cesji należy umieścić w umowie specjalny zapis zastrzegający zakaz cesji wierzytelności. Jest to jedyny sposób, aby wierzytelność nie została przeniesiona na inny podmiot. Pewnego rodzaju opcją może być stworzenie dodatkowej umowy zawierającej zapis o zakazie cesji. Jednak sposób ten jest niezwykle rzadko stosowany.
Brak zgody na cesję wierzytelności przez duże firmy
Z reguły duże firmy nie zgadzają się na cesję. Jednym z powodów jest zmiana w księgowaniu jaka mogłaby w tym przypadku mieć miejsce. Duże przedsiębiorstwa decydując się na współpracę z mniejszymi firmami wiedzą, że mają one słabszą pozycję na rynku. Jeżeli doszłoby do cesji wierzytelności, to firmy te najprawdopodobniej skorzystałyby z usług większych i silniejszych podmiotów, takich jak firma faktoringowa, która wywierałaby większy nacisk na terminowe płatności. Przedsiębiorstwa chcąc zabezpieczyć się na taką ewentualność dążą do tego, aby w umowie znalazł się zapis zakazujący cesji wierzytelności.
Zakaz cesji wierzytelności – zagrożenie dla małych firm
Zakazanie cesji wierzytelności może mieć negatywne konsekwencje, głównie dla małych firm. W Polsce duże firmy często stosują zakaz w stosunku do słabszych i mniejszych kontrahentów, w przypadku których długi okres oczekiwania na pieniądze lub trudności w ich odzyskaniu mogą powodować zatory płatnicze. W dłuższym okresie czasu mogą być bardzo niebezpieczne dla firmy. Mali przedsiębiorcy podczas negocjacji warunków umowy z dużym przedsiębiorstwem posiadającym większy kapitał i doświadczenie z reguły przystają na warunki proponowane przez duży podmiot, ponieważ obawiają się utraty nowego klienta.
Zakaz cesji wierzytelności – czy można go uniknąć?
Często umowa podpisana z dużym kontrahentem zawiera zapis o zakazie cesji wierzytelności. Czy można go uniknąć i nie stracić przy tym klienta? Można na przykład w przypadku kłopotów z płatnościami skorzystać z tzw. cichego faktoringu. Jeżeli jednak w umowie jest zapis o zakazie cesji wierzytelności, to cichy faktoring nie jest możliwy. Najlepszym rozwiązaniem wydaje się być podjęcie rozmów z kontrahentem w sprawie cesji wierzytelności. Jednym z argumentów, które mogłyby przekonać go do umożliwienia cesji mógłby być przedłużony termin płatności lub obniżka ceny. Jeżeli rozmowy okażą się za trudne zawsze można poprosić o pomoc np. firmę faktoringową, która może uczestniczyć w negocjacjach, a dzięki jej udziałowi mogą one zakończyć się sukcesem i wykreśleniem z umowy zapisu o zakazie cesji wierzytelności.
Podsumowanie
Niekiedy zapis w umowie o zakazie cesji wierzytelności może okazać się problemem kiedy np. kontrahent zwleka z zapłatą. Dotyczy to przede wszystkim małych firm, które przez zapis nie mogą skorzystać z usług faktoringu.
