Czasami przedsiębiorcy z różnych powodów mają trudności w opłacaniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w ZUS-ie. W przypadku jakichkolwiek trudności płatnicy mogą wnioskować o umorzenie składek po spełnieniu określonych warunków. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może przychylić się do wniosku o umorzenie należności, a także może pomóc płatnikowi w rozłożeniu zobowiązań na raty.
Zgodnie z art. 28 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych płatnik składek po spełnieniu określonych warunków może ubiegać się o umorzenie należności z tytułu składek.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może umorzyć należne składki na ubezpieczenia społeczne w całości lub w części w sytuacji, kiedy:
wystąpi całkowita nieściągalność
w uzasadnionych przypadkach nawet wtedy, kiedy nie występuje całkowita nieściągalność.
Umorzenie składek ubezpieczeniowych skutkuje jednocześnie umorzeniem odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i innych dodatkowych opłat. Jednak płatnik musi zdawać sobie sprawę, że umorzenie długu w ZUS-ie może negatywnie wpłynąć na prawo do przyszłych świadczeń oraz na ich wysokość.
Kiedy występuje całkowita nieściągalność?
Całkowita nieściągalność, czyli sytuacja, kiedy nie ma możliwości ściągnięcia składek ubezpieczeniowych od płatnika tych składek. Występuje w sytuacji, kiedy:
dłużnik zmarł i nie pozostawił żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów bądź pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego o łącznej wartości nieprzekraczającej kwoty będącej trzykrotnością przeciętnego wynagrodzenia przy jednoczesnym braku następców prawnych oraz braku możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie
sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn wskazanych w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy Prawo upadłościowe, czyli np. wtedy, kiedy:
majątek niewypłacalnego dłużnika jest za mały, aby można było zaspokoić koszty postępowania lub wystarcza on jedynie na zaspokojenie kosztów postępowania
sąd umorzył postępowanie upadłościowe, ponieważ:
majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie jest wystarczający na zaspokojenie kosztów postępowania
wierzyciele zobowiązani uchwałą zgromadzenia wierzycieli lub postanowieniem sędziego - komisarza nie złożyli w wyznaczonym terminie zaliczki na koszty postępowania i jednocześnie brak jest płynnych funduszów na pokrycie tych kosztów
wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności, żądają umorzenia postępowania, a podmiot upadły wyraził na to zgodę
płatnik nie prowadzi już działalności i nie posiada majątku, z którego można byłoby egzekwować należności oraz takiego majątku nie ma małżonek, następcy prawni, ani nie ma też możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy Ordynacja podatkowa
do zaspokojenia należności nie doszło w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym
wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym
do zaspokojenia należności nie doszło w umorzonym postępowaniu upadłościowym
została ogłoszona upadłość, o której mowa jest w części III w tytule V ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe
naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdzili brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję
oczywiste jest, że w postępowaniu egzekucyjnym organ składkowy nie uzyska kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.
Inne przypadki, kiedy ZUS może umorzyć należności składkowe
płatnik składek wyrejestrował siebie i ubezpieczonych Zgodnie z prawem umorzone zostają te należności z tytułu składek, których wysokość nie przekracza dziesięciokrotności kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym administracyjnym
płatnik składek będący dłużnikiem zmarł
Zgodnie z prawem zostają umorzone należności z tytułu składek, których wysokość nie przekracza 10% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w kwartale poprzedzającym datę zgonu dłużnika. Zasady umarzania należności składkowych zostały uregulowane w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
Par. 3 wyżej wymienionego rozporządzenia mówi, że:
1.Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku: 1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych; 2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności; 3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności. 2. Za rodzinę, o której mowa w ust. 1 pkt 1, uważa się wspólnie zamieszkujące i gospodarujące z zobowiązanym osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające z zobowiązanym w faktycznym związku.
Kto może złożyć wniosek o umorzenie należności z tytułu składek?
Wniosek o umorzenie zaległości składkowych w ZUS-ie mogą złożyć następujące osoby:
płatnik składek
były płatnik składek, np. przedsiębiorca
osoba, na którą przeniesiono odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek, np.: spadkobierca, wspólnik lub następca prawny
małżonek, który odpowiada z majątku wspólnego za zadłużenie współmałżonka
pełnomocnik dłużnika.
Sposób składania wniosku o umorzenie należności z tytułu składek
Wniosek można złożyć na kilka sposobów:
internetowo
osobiście w placówce ZUS
listem poleconym za pośrednictwem poczty.
Wniosek należy złożyć w formie pisemnej lub na formularzu RSU, który można pobrać ze strony ZUS-u.
Do wniosku należy dołączyć niżej wymienione dokumenty:
wpis do CEIDG lub wykreślenie z rejestru
kserokopie zeznań podatkowych PIT za ostatnie 3 lata
zaświadczenie z urzędu skarbowego o niezaleganiu lub zaleganiu z podatkami
dokumenty dotyczące pomocy publicznej np. otrzymane zaświadczenia o pomocy de minimis
informacje o pomocy publicznej innej niż de minimis przeznaczonej na restrukturyzację lub naprawę szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia
oświadczenie o niekorzystaniu lub korzystaniu z pomocy publicznej
oświadczenie o stanie rodzinnym i majątkowym oraz o obecnej sytuacji materialnej.
Płatnik będący osobą fizyczną powinien dodatkowo złożyć jeszcze następujące dokumenty:
potwierdzające brak możliwości nawet częściowego uregulowania zadłużenia
pokazujące możliwości finansowe i płatnicze
potwierdzające swój stan zdrowia lub konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny.
Jeżeli płatnik ubiega się o umorzenie z powyższych powodów, to powinien przedstawić przykładowo:
zaświadczenie o korzystaniu z różnych form pomocy społecznej
zaświadczenie o pozostawaniu osobą bezrobotną
dokumenty potwierdzające zły stan zdrowia.
Płatnik składek będący przedsiębiorcą powinien dołączyć oprócz wniosku dokumenty określające zakres przyznanej pomocy publicznej, jeżeli taką otrzymał.
Umorzenie zaległości z tytułu opłacania składek ubezpieczeniowych przez ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych może rozpatrzyć pozytywnie wniosek płatnika składek o umorzenie zaległości składkowych w kilku przypadkach:
opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić dłużnika i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych
płatnik poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia co spowodowało, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności
dłużnik zachorował na chorobę przewlekłą lub musiał koniecznie sprawować opiekę nad przewlekle chorym członkiem rodziny, co pozbawiło go możliwości uzyskiwania dochodu, który pozwoliłby mu opłacić należności.
ZUS zanim podejmie decyzję o umorzeniu musi stwierdzić, że zaległość w składkach:
jest całkowicie nieściągalna
płatnik znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i rodzinnej.
Jeżeli ZUS choć w małej części będzie widział możliwość ściągnięcia zaległych składek od płatnika i brak będzie przesłanki o całkowitej nieściągalności, to wniosek o umorzenie należności składkowych zostanie odrzucony.Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 3 października 2023 roku o sygn. akt III SA/Wr 743/22 stwierdził, że choroba płatnika nie może stanowić podstawy do umorzenia zaległości z tytułu składek. Może nią być jedynie trudny stan majątkowy dłużnika, który wynika z jego zachorowania. Trudny stan majątkowy jest sytuacją, w której znalazł się płatnik i w tej sytuacji opłacenie przez niego zaległości mogłoby spowodować niemożliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb jego i jego rodziny.
Co należy rozumieć przez trudną sytuację finansową i rodzinną?
Trudna sytuacja finansowa i rodzinna występuje wtedy, kiedy płatnik potrafi udowodnić, że:
po opłaceniu należności składkowych nie będzie mógł zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych swoich i swojej rodziny
poniósł straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia, które spowodowały, że ma trudności w opłaceniu należności z tytułu składek i ich zapłata mogłaby pozbawić go możliwości dalszego prowadzenia działalności
choruje na chorobę przewlekłą lub opiekuje się przewlekle chorym członkiem rodziny i w związku z tym nie może zarobić tyle, aby móc opłacić należności.
Które składki mogą zostać umorzone, kiedy płatnik zatrudnia pracowników?
Umorzeniu podlegają należności, które są nieściągalne i opłacane za pracownika w zakresie finansowanym przez płatnika, jak:
ubezpieczenia społeczne:
emerytalne
rentowe
wypadkowe
na Fundusz Pracy
Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Fundusz Emerytur Pomostowych.
W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą umorzeniu podlegają składki nieściągalne opłacane na:
ubezpieczenia społeczne:
emerytalne
rentowe
wypadkowe
ubezpieczenie zdrowotne
na Fundusz Pracy
Fundusz Emerytur Pomostowych.
Składki podlegające umorzeniu z uwagi na trudną sytuację finansową płatnika:
ubezpieczenia społeczne:
emerytalne
rentowe
wypadkowe
ubezpieczenie zdrowotne
Fundusz Pracy
Fundusz Emerytur Pomostowych.
Składki podlegające umorzeniu, kiedy płatnik płaci tylko składki za samego siebie:
ubezpieczenia społeczne:
emerytalne
rentowe
wypadkowe
ubezpieczenie zdrowotne
Fundusz Pracy
Fundusz Emerytur Pomostowych.
Umorzenie należności składkowych
Samo złożenie wniosku o umorzenie należności z tytułu składek nie daje gwarancji, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych:
umorzy składki
nie jest ustawową przesłanką do zawieszenia postępowania egzekucyjnego
nie wstrzymuje naliczania odsetek za zwłokę za nieopłacone składki.
Płatnik składek ma prawo uczestniczyć w postępowaniu przeprowadzanym w jego sprawie. Może w każdej chwili przekazać dodatkowe dokumenty lub złożyć wyjaśnienia. W sytuacji, w której ZUS odmówi umorzenia należności, to płatnik ma obowiązek spłaty zadłużenia razem z odsetkami za zwłokę, które nalicza się do dnia zapłaty włącznie.
Podsumowanie
Należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne osób ubezpieczonych, które jednocześnie są płatnikami tych składek mogą zostać przez ZUS umorzone w części lub w całości. Dotyczy to sytuacji, kiedy istnieje ich całkowita nieściągalność lub wystąpił szczególny przypadek. Obowiązkiem płatnika jest udowodnienie, że zachodzą wyjątkowe okoliczności uzasadniające konieczność umorzenia składek. Jednak samo wystąpienie takich okoliczności nie daje gwarancji, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych umorzy składki. ZUS działa w ramach uznania administracyjnego, dlatego może, ale nie musi zgodzić się na umorzenie składek.
