Czasami zdarza się, że pracodawcy przed zatrudnieniem pracownika umawiają się z nim na bezpłatny dzień próbny. Czy zgodnie z przepisami prawa pracy pracodawca może zaproponować wykonywanie pracy w formie próbnego, bezpłatnego dnia nie zawierając z daną osobą nawet umowy o pracę?
Kwestie związane z umowami o pracę zostały zawarte w Kodeksie pracy. Art. 25 par. 1 i 2 Kodeksu pracy wskazują na jaki okres czasu może zostać zawarta umowa o pracę. Według przepisu umowę o pracę zawiera się:
na okres próbny
na czas określony
na czas nieokreślony.
Pojęcia potoczne związane z okresem próbnym, takie jak: „dzień próbny” lub „dni próbne” nie występują w Kodeksie pracy. Używa się ich głównie po to, aby określić okres, w którym pracodawca może sprawdzić kwalifikacje danego pracownika. Zadaniem umowy o pracę na okres próbny zawieranej na czas do 3 miesięcy jest sprawdzenie kwalifikacji danego pracownika oraz jego możliwości zatrudnienia do wykonywania określonego rodzaju pracy na danym stanowisku.
Umowa o pracę na okres próbny może zostać zawarta na czas, który nie przekracza:
1 miesiąca – jeżeli umowa o pracę ma być zawarta na czas określony krótszy niż pół roku
2 miesięcy – jeżeli umowa o pracę ma być zawarta na czas określony na co najmniej 6 miesięcy, ale nie dłużej niż 12 miesięcy.
Czas trwania umowy o pracę na okres próbny nie może przekroczyć 3 miesięcy poza wyjątkami wskazanymi w art. 25 par. 21 do 23 ustawy Kodeks pracy. W niektórych okolicznościach, kiedy jest to uzasadnione rodzajem pracy strony mogą wydłużyć czas trwania umowy o pracę na okres próbny:
jednak nie więcej niż o 1 miesiąc - po uzgodnieniu, umowę przedłuża się o czas urlopu lub usprawiedliwionej nieobecności pracownika (takie ustalenie pomiędzy pracodawcą, a pracownikiem powinno być wpisane do umowy) pod warunkiem, że takie nieobecności miały miejsce.
Umowa może być zawarta także:
na okres nieprzekraczający 1 miesiąca - zamiar zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy
na okres nieprzekraczający 2 miesięcy - zamiar zawarcia umowy o pracę na czas określony na co najmniej 6 miesięcy, ale krócej niż na 12 miesięcy,
jednokrotne przedłużenie umowy o najwyżej 1 miesiąc, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy.
Pracodawca może ponownie zatrudnić tego samego pracownika na okres próbny pod warunkiem, że powierzy mu wykonywanie innego rodzaju pracy. Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca ma prawo zatrudnić pracownika na umowę o pracę na okres próbny trwający nawet 1 dzień.
PRZYKŁAD 1 Przedsiębiorca prowadzi sieć restauracji. Do jednej z nich poszukiwał kucharzy oraz kelnerów. Mając wcześniejsze doświadczenia z pracownikami postanowił, że najpierw zatrudni ich na okres próby. W związku z tym podpisał umowę na okres próbny na 1 dzień z pierwszą kandydatką na stanowisko kelnerki. W ten sposób chciał zweryfikować jej kwalifikacje na stanowisku kelnerki. Po dniu próbnym pracodawca uznał, że kobieta nie nadaje się do pracy jako kelnerka, ponieważ nie spełnia oczekiwań przedsiębiorcy i ciężko jest jej wywiązać się z powierzonych zadań. W międzyczasie wyszło, że zwolniło się miejsce na stanowisku kucharza, dlatego pracodawca postanowił zatrudnić tą samą osobę na okres próbny na 1 dzień, ale tym razem chciał sprawdzić jej umiejętności na stanowisku kucharza. Przedsiębiorca wypłacił kobiecie wynagrodzenie za 2 dni próbne z dwóch różnych umów o pracę.
Zatrudnianie pracowników celem sprawdzenia ich umiejętności
Pracodawca, który chce sprawdzić kwalifikacje pracownika w praktyce i zobaczyć, czy poradzi on sobie przy wykonywaniu określonej pracy powinien podpisać z pracownikiem umowę na okres próbny. W obowiązujących obecnie przepisach prawa pracy brak jest zapisów, które pozwalałyby na wykonywanie przez pracowników pracy na próbę bez zawierania umowy o pracę i bez wynagrodzenia. Takie działanie nie jest zgodne z prawem i narusza przepisy Kodeksu pracy, a w szczególności art. 22 KP. Zgodnie z tym przepisem pracownik, z którym zostanie nawiązany stosunek pracy zobowiązany jest do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem i w miejscu przez niego wyznaczonym. Obowiązkiem pracodawcy jest zatrudnienie pracownika za wynagrodzeniem, którego to wynagrodzenia pracownik nie może się zrzec. Dodatkowo należy pamiętać, że zgodnie z przepisami pracownik może rozpocząć wykonywanie pracy dopiero po otrzymaniu orzeczenia lekarskiego dopuszczającego go do wykonywania pracy oraz po przeszkoleniu z zakresu BHP.
Czy umowa na okres próbny może zostać wypowiedziana?
Każda umowa o pracę, nawet zawarta na okres próbny może zostać wypowiedziana w dowolnym momencie z zachowaniem okresu wypowiedzenia.
Dla umów o pracę na okres próbny obowiązują następujące okresy wypowiedzenia: • 3 dni robocze - okres próbny nie przekracza 2 tygodni • 1 tydzień - okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie • 2 tygodnie - okres próbny wynosi 3 miesiące.
Praca bez umowy – naruszenie przepisów prawa pracy
Jak mówią przepisy prawa pracy pracodawca, który chce sprawdzić kwalifikacje pracownika musi koniecznie zawrzeć z nim umowę o pracę. Niepodpisanie umowy o pracę z pracownikiem i niewypłacenie mu wynagrodzenia za dni próbne jest naganne i narusza przepisy Kodeksu pracy, głównie art. 22 par. 1 KP. Mowa w nim jest o nawiązaniu stosunku pracy.
Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Z kolei art. 84 Kodeksu pracy mówi o tym, że pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia:
Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.
Wynika z tego, że oba przepisy uzupełniają się.
Jak wskazuje art. 281 par. 1 pkt 2 Kodeksu pracy pracodawca, który za wykonaną pracę nie wypłaci pracownikowi wynagrodzenia w ustalonym terminie lub bezpodstawnie potrąci pewne kwoty z wynagrodzenia, to popełnia wykroczenie, za które grozi kara grzywny w wysokości od 1 000 zł do 30 000 zł. Podobną karę może ponieść pracodawca, który nie zawrze z pracownikiem pisemnej umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy.
