Rezydencja podatkowa określa, w którym państwie dana osoba powinna płacić podatki. Czy możliwa jest zmiana polskiej rezydencji podatkowej i w jaki sposób można tego dokonać?
Rezydencja podatkowa jest pojęciem określającym miejsce, w którym podatnik ma do spełnienia obowiązek podatkowy, czyli gdzie płaci podatki. Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na zmianę kraju prowadzenia firmy, to w takiej sytuacji może być konieczna zmiana rezydencji podatkowej.
Polskim rezydentem podatkowym może zostać każda osoba fizyczna zamieszkała w Polsce, jeżeli spełni jeden z niżej wymienionych warunków:
przebywa na terytorium kraju dłużej niż 183 dni w roku podatkowym
posiada na terytorium Polski tzw. centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych).
Przeprowadzka do innego kraju, a nawet założenie w nim firmy nie pozbawia przedsiębiorcy polskiej rezydencji podatkowej. Rezydencja podatkowa oznacza, że podatki rozliczane są w danym, konkretnym kraju. W sytuacji, kiedy podatnik mieszka w dwóch państwach, to uzyskuje status podwójnego rezydenta podatkowego i może posiadać tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że płaci podatek od całości uzyskanych dochodów/przychodów bez względu na miejsce położenia źródła przychodów (art. 3 ust. 1 ustawy o PIT). Jest zobowiązany do rozliczania podatku zarówno w kraju rezydencji podatkowej, jak i w państwie, w którym na co dzień mieszka oraz pracuje. Aby uniknąć zapłaty podatku w podwójnej wysokości pomiędzy dwoma krajami powinna być zawarta umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania.
Przy ocenie, w którym państwie znajduje się centrum interesów osobistych i gospodarczych osoby fizycznej należy przede wszystkim wziąć pod uwagę związki osobiste i ekonomiczne jakie łączą taką osobę z danym krajem. Istotną rolę odgrywają tu więzi rodzinne, towarzyskie, zatrudnienie, działalność polityczna, kulturalna, a także każda inna działalność, miejsce wykonywania pracy zarobkowej, źródła dochodów, posiadane inwestycje, majątek zarówno nieruchomy, jak i ruchomy, konta bankowe itp. Długość pobytu brana jest pod uwagę dopiero w drugiej kolejności. Jeżeli ośrodek interesów życiowych osoby fizycznej znajduje się w Polsce, ale jednocześnie przebywa ona poza terytorium kraju w celach zarobkowych ponad 183 dni, to i tak nie ma to większego znaczenia i taka osoba w dalszym ciągu traktowana jest jak polski rezydent podatkowy.
Rezydencja podatkowa – certyfikat rezydencji
Rezydencja podatkowa nie jest uwarunkowana złożeniem dokumentów i formularzy, ale jest wynikiem istnienia rzeczywistych okoliczności. Osoba fizyczna może zostać polskim rezydentem podatkowym, jeżeli wystąpi jedna z dwóch podanych wyżej okoliczności, czyli od dnia:
w którym przeniosła do Polski swój ośrodek interesów życiowych
w którym minęły 183 dni od jej pobytu w Polsce w danym roku podatkowym.
Zgodnie z art. 3061 Ordynacji podatkowej urząd podatkowy nie może wydać decyzji, która ustalałaby miejsce zamieszkania podatnika dla celów podatkowych. Podatnik może otrzymać od organu podatkowego jedynie certyfikat rezydencji, czyli zaświadczenie o miejscu zamieszkania lub siedziby dla celów podatkowych na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, który wydawany jest na jego wniosek. Podatnik powinien udowodnić we wniosku, że jego miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium RP. Musi w nim opisać stan faktyczny i przedstawić wiarygodne warunki stanowiące o jego zamieszkaniu w kraju.
Rezydencja podatkowa – czy można z niej zrezygnować?
Przepisy Ordynacji podatkowej mówiące o rezydencji podatkowej nie zawierają postanowień związanych z możliwością składania wniosku o rezygnacji z polskiej rezydentury podatkowej. Zwykle do jej utraty dochodzi w związku z wystąpieniem rzeczywistych sytuacji, które mają bezpośredni wpływ na jej utratę, jak np. zmiana stałego miejsca zamieszkania i przeniesienie centrum interesów życiowych do innego państwa. Dokumentem służącym do aktualizacji adresu jest ZAP-3. Na jego podstawie nie jest możliwa zmiana rezydencji podatkowej.
Rezydencja podatkowa – Komentarz do Modelowej Konwencji OECD
W Komentarzu do Modelowej Konwencji OECD można przeczytać: jeżeli miejsce zamieszkania osoby fizycznej w roku kalendarzowym znajduje się przykładowo od 1 stycznia do 30 kwietnia w jednym państwie, a po tym okresie podatnik przenosi się do drugiego kraju, to z powodu, że zamieszkuje w tym drugim państwie przez okres przekraczający 183 dni, to należy uznać, że jego miejsce stałego zamieszkania znajduje się w tym drugim kraju przez cały rok kalendarzowy. Zastosowanie norm szczególnych do okresu od 1 stycznia do 30 kwietnia pozwala stwierdzić, że osoba ta przez ten okres zamieszkiwała na stałe w pierwszym państwie. W związku z tym zarówno państwo pierwsze jak i drugie powinno traktować ją jako osobę, której miejsce zamieszkania w okresie od 1 stycznia do 30 kwietnia znajduje się w jednym państwie, a w okresie od 1 maja do 31 grudnia znajduje się w drugim państwie. Oznacza to, że rzeczywista zmiana miejsca zamieszkania spowoduje przeniesienie na trwałe ośrodka interesów życiowych do innego państwa, co przełoży się na utratę polskiej rezydencji podatkowej.
PRZYKŁAD Osoba fizyczna posiada w Polsce mieszkanie, majątek, rodzinę oraz znajomych. Jej miejsce zamieszkania znajduje się blisko granicy z Niemcami, dlatego podatnik zdecydował o podjęciu pracy w tym kraju. Aby nie tracić czasu na codzienne dojazdy wynajął mieszkanie w Niemczech. Podatnik o zmianie miejsca zamieszkania ze wskazaniem na Niemcy powiadomił urząd podatkowy korzystając z druku ZAP-3. Samo złożenie powyższego formularza nie powoduje jednak zmiany rezydencji podatkowej. Podatnik nie zrezygnował z polskiej rezydencji podatkowej.
Obowiązujące przepisy dopuszczają sytuację, w której osoba fizyczna zamieszkuje i jednocześnie posiada rezydencję podatkową w dwóch państwach w jednym roku podatkowym.
Podsumowanie
Rezydencja podatkowa zależy od tego czy występują faktyczne przesłanki do jej ustanowienia w danym państwie. Oznacza to, że kierowanie się przez podatnika jego osobistymi przekonaniami odnoszącymi się do przypisania lub rezygnacji z rezydencji podatkowej nie ma znaczenia dla organów podatkowych. Nie można zrezygnować z polskiej rezydencji podatkowej jedynie na podstawie złożonego przez podatnika oświadczenia. Muszą bowiem wystąpić faktyczne okoliczności związane z rzeczywistym miejscem zamieszkania, które uzależnione są od ośrodka interesów życiowych danej osoby.
