Przedsiębiorcy świadczący usługi dla podmiotów zagranicznych spoza Unii Europejskiej dokonują eksportu usług. Cechą usługi eksportowej jest to, że przy jej świadczeniu, podmiotem zobowiązanym do rozliczenia VAT jest zagraniczny nabywca usługi. Dla usługodawcy z Polski taka czynność nie podlega opodatkowaniu.
Opodatkowanie usług świadczonych na rzecz zagranicznych kontrahentów podlega innym regułom niż wykonywanie usług dla nabywców krajowych. Obecnie definicja eksportu usług i zasady nim kierujące odnoszą się do czynności, dla których miejscem świadczenia jest terytorium innego państwa, co oznacza, że podlegają one opodatkowaniu w kraju nabywcy. Nie jest to zgodne z podstawową zasadą opodatkowania usług w miejscu siedziby, miejscu prowadzenia działalności gospodarczej lub miejscu zamieszkania usługodawcy, gdzie o miejscu opodatkowania decyduje nie miejsce faktycznego wykonania usługi, a miejsce jej świadczenia zależnie od rodzaju usługi, nabywcy usługi oraz spełnienia innych dodatkowych warunków.
Eksport usług – ustalanie miejsca świadczenia
Przy określaniu miejsca opodatkowania usług decydujące znaczenie ma miejsce świadczenia usługi. Nie ma znaczenia czy została ona wykonana na rzecz podmiotu zagranicznego w kraju, czy poza jego terytorium. Zależy głównie od rodzaju świadczenia oraz od podmiotu, który je wykonuje lub nabywa. W związku z tym podmiotem, który zobowiązany jest do rozliczenia VAT nie zawsze musi być polski usługodawca, nawet wtedy kiedy usługa świadczona jest w kraju, a nie poza jego terytorium. W przypadku niektórych usług obowiązek rozliczenia podatku zawsze ma zagraniczny nabywca. W odniesieniu do innych, aby można było przenieść obowiązek opodatkowania usługi na nabywcę muszą zostać spełnione dodatkowe warunki.
Inne zasady dotyczące miejsca świadczenia usług dotyczą:
usług związanych z nieruchomościami
usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki, usług transportowych oraz pomocniczych do usług transportowych, wyceny majątku ruchomego, usług na majątku ruchomym.
Właściwym miejscem świadczenia usług niematerialnych jest zawsze miejsce, w którym nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności lub stały adres bądź miejsce zamieszkania jeżeli usługi świadczone są na rzecz:
osób fizycznych lub prawnych oraz jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które posiadają siedzibą lub miejsce zamieszkania na terytorium państwa trzeciego
podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium jednego z państw członkowskich innego niż Polska.
W przypadku kiedy usługa świadczona jest na rzecz kontrahenta z kraju trzeciego (spoza kraju i spoza UE), to obowiązek podatkowy zostaje przeniesiony na nabywcę usługi, u którego powstanie obowiązek rozliczenia podatku od usługi z tytułu importu. Polska firma będzie wykonawcą usługi niepodlegającej opodatkowaniu VAT. W celu udokumentowania czynności powinna wystawić fakturę uproszczoną bez kwoty podatku VAT należnego. Jeżeli nabywcą usługi jest zagraniczna osoba fizyczna, to taką transakcję ma obowiązek opodatkować wykonawca usługi, który będzie musiał zastosować krajową stawkę podatku VAT.
Obowiązek opodatkowania może zostać przeniesiony na nabywcę usługi w przypadku, kiedy miejsce świadczenia dla niektórych usług określane jest wg miejsca ich faktycznego wykonania jak w przypadku usług:
w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji lub rozrywki
związanych z nieruchomościami, przede wszystkim usługi świadczone przez:
rzeczoznawców majątkowych i pośredników w obrocie nieruchomościami
usług przygotowywania i koordynowania prac budowlanych, takich jak usługi architektów i nadzoru budowlanego
Katalog tych usług jest cały czas otwarty, co oznacza, że mogą do niego przynależeć również inne usługi związane z nieruchomościami, jak np. usługa wynajmu i dzierżawy nieruchomości
pomocniczych do usług transportowych, jak: załadunek, rozładunek, przeładunek i podobne czynności
wyceny majątku rzeczowego ruchomego
na ruchomym majątku rzeczowym.
Jeżeli przykładowo firma będzie świadczyła usługi szkoleniowe na rzecz zagranicznych kontrahentów w Polsce, to miejscem świadczenia tych usług będzie terytorium kraju, a podmiotem zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT będzie polska firma. W przypadku kiedy usługa będzie wykonywana poza terytorium kraju, to będzie podlegała opodatkowaniu w kraju, w którym będzie świadczona. W tej sytuacji podatek będzie musiał rozliczyć nabywca usługi.
Sposób dokumentowania i rozliczanie w deklaracji
W przypadku kiedy usługa nie podlega opodatkowaniu w Polsce, to powinna być udokumentowana za pomocą faktury uproszczonej, na której nie trzeba wykazywać kwoty podatku należnego. Na fakturze musi znaleźć się adnotacja „odwrotne obciążenie”. Podmiotem zobowiązanym do rozliczenia podatku na podstawie faktury uproszczonej jest usługobiorca. W Polsce prawo do odliczenia VAT od poniesionych w kraju wydatków związanych ze świadczeniem usług przysługuje w przypadku kiedy wykonanie danych usług w kraju dawało uprawnienia do takiego odliczenia, tzn. wtedy kiedy usługi podlegają w kraju opodatkowaniu VAT.
W zasadzie eksport usług nie podlega opodatkowaniu, ale wartość świadczenia i tak należy wykazać w pliku JPK_V7 w poz. 11. Wartość wskazuje się w sytuacji kiedy w stosunku do świadczonej usługi podlegającej opodatkowaniu poza terytorium kraju przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego lub prawo zwrotu podatku naliczonego. W związku z tym jeżeli firma świadczy usługę na rzecz zagranicznego kontrahenta, która w kraju podlega zwolnieniu z VAT, jak np. usługa szkoleniowa, to nie powinno się jej wykazywać.
W obowiązujących w przepisach o VAT nie jest określone, w którym miesiącu w deklaracji podatnik powinien ująć wartość świadczonych usług eksportowych podlegających opodatkowaniu poza terytorium kraju ze względu na to, że czynność ta nie podlega opodatkowaniu i dlatego brak jest określenia momentu powstania obowiązku podatkowego w VAT przy tego rodzaju usługach. Przepisy wskazują jedynie moment powstania obowiązku podatkowego dla usług świadczonych na terytorium kraju. W tej kwestii organy podatkowe przyjęły sposób postępowania identyczny jak ten obowiązujący przy transakcjach krajowych. Wartość usług ujmuje się w deklaracji za miesiąc, w którym powstanie obowiązek podatkowy gdyby usługi te były świadczone w kraju.
Kurs waluty obowiązujący w dniu wystawienia faktury
Dla celów podatku VAT należy stosować odpowiedni kurs walut. Zgodnie z treścią art. 31a ust 1 ustawy o VAT jeżeli kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania wyrażone są w walucie obcej, to przeliczenia na złotówki należy dokonać według:
średniego kursu danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego
ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.
Jeżeli waluta jest inna niż euro, to przeliczenia dokonuje się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro.
Usługi eksportowe – dokumentowanie
Podatnik świadczący usługi eksportu nie posiada dokumentu SAD, który potwierdza dokonanie eksportu usług, dlatego musi udokumentować świadczenie eksportu usług fakturą VAT oraz bankowym dowodem otrzymania zapłaty za wykonaną usługę. Dodatkowo podatnik powinien dysponować dokumentacją potwierdzającą wykonanie usług poza granicą kraju, dlatego warto zawierać umowy i inne dodatkowe uzgodnienia z zagranicznym kontrahentem w formie pisemnej.
