Przedsiębiorca, który chce zatrudnić pracowników młodocianych musi pamiętać, że jest to grupa objęta szczególną ochroną. W stosunku do nich obowiązują inne zasady niż w przypadku zatrudnionych pełnoletnich. O czym powinien wiedzieć pracodawca zatrudniający osobę nieletnią?
Wszelkie informacje dotyczące zatrudniania pracowników młodocianych znajdują się w Dziale IX Kodeksu pracy. Zgodnie z definicją zawartą w art. 190 par. 1 za osobę młodocianą uważana jest osoba pomiędzy 15, a 18 rokiem życia. Pracodawca może zatrudnić osobę nieletnią, która:
ukończyła przynajmniej szkołę podstawową ośmioletnią lub dawne gimnazjum
przedstawi świadectwo lekarskie, że praca na danym stanowisku nie będzie zagrażała jego zdrowiu.
Pracownik młodociany może zostać zatrudniony:
celem przygotowania zawodowego – będzie pobierał naukę zawodu lub przyuczenia do wykonywania określonej pracy
do lekkich prac – wykaz prac lekkich powinien znajdować się w regulaminie pracy lub w innym dokumencie (jeżeli zakład pracy nie ma obowiązku tworzenia regulaminu pracy, ponieważ np.: zatrudnia mniej niż 20 pracowników lub objęty jest układem zbiorowym) i powinien być opracowany zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 sierpnia 2004 roku w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac.
W odniesieniu do art. 191 par. 2 Kodeksu pracy osoba młodociana, która nie posiada kwalifikacji zawodowych może zostać zatrudniona jedynie w celu przygotowania zawodowego.
Pracownik młodociany – czas pracy
Zgodnie z przepisami młodociani:
którzy nie ukończyli 16 lat mogą pracować maksymalnie do 6 godzin na dobę
którzy ukończyli 16 lat nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę.
Podane normy nie mogą zostać przekroczone. Czas pracy pod żadnym pozorem nie może zostać wydłużony, tak jak można to zrobić w systemie równoważnego czasu pracy. Do czasu pracy pracowników młodocianych wlicza się również czas obowiązkowych zajęć szkolnych.
Obowiązkowa przerwa w pracy
Pracownik młodociany ma prawo do 30 minut obowiązkowej przerwy jeżeli jego czas pracy razem z czasem nauki w ciągu doby jest dłuższy niż 4,5 godziny.
Zakaz zatrudniania młodocianego w godzinach nadliczbowych i w nocy
Pracownicy nieletni absolutnie nie mogą pracować w nocy, ani w godzinach nadliczbowych. W obu przypadkach obowiązuje bezwzględny zakaz zatrudniania.
Nadgodziny:
w przypadku osób do 16 roku życia – godziny pracy powyżej 6 godzin
w przypadku osób powyżej 16 roku życia – godziny pracy powyżej 8 godzin.
Zakaz pracy w porze nocnej dotyczy godzin pomiędzy 22, a 6 rano lub pomiędzy 20, a 6 rano, jeżeli młodociany:
nie ukończył 15 lat i nie ukończył 8-letniej szkoły podstawowej
nie ukończył 15 lat, ale ukończył 8-letnią szkołę podstawową
ma ukończone 15 lat, ale nie ukończył 8-letniej szkoły podstawowej.
Odpoczynek dobowy i tygodniowy
Pracownik niepełnoletni musi mieć co najmniej 14 godzin odpoczynku na dobę, na który składa się 8 godzin w porze nocnej oraz 6 godzin, które kolejno następują po nocy. Odpoczynek tygodniowy musi wynosić 45 godzin nieprzerwanego odpoczynku, w tym powinien obejmować niedzielę.
Tygodniowy czas pracy młodocianego zatrudnionego przy pracach lekkich
Młodociany zatrudniony na umowę o pracę przy pracach lekkich powinien mieć ustalony wymiar i rozkład czasu pracy, który nie będzie kolidował z czasem szkolnym. Zgodnie z art. 200 (2) par. 2 Kodeksu pracy:
Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin.
W przypadku tygodniowego wymiaru czasu pracy w okresie ferii szkolnych, to nie może on przekroczyć 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu. Przy czym nie można zapomnieć, że dobowy wymiar czasu pracy młodocianego do 16 roku życia nie może być wyższy niż 6 godzin.
Podany wymiar czasu pracy (12 godzin tygodniowo w trakcie obowiązku szkolnego oraz 35 godzin podczas wakacji lub ferii) obowiązuje również w przypadku jeżeli osoba niepełnoletnia zatrudniona jest u więcej niż jednego pracodawcy. Przedsiębiorca zanim zatrudni nieletniego powinien otrzymać od niego oświadczenie o zatrudnieniu lub o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.
Zatrudnienie młodocianego w celu nauki zawodu, czy może być uznane za okres pracy w szczególnych warunkach?
Czasami nieletni w ramach nauki zawodu mogą być zatrudnieni w zakładzie pracy, w którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach. Czy okres takiej nauki zawodu może zostać zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach? Jest to ważne ze względu na uprawnienia pracownicze, również prawo do wcześniejszej emerytury. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 kwietnia 2017 roku, nr II UK 176/16 stwierdził, że:
Młodociany odbywający naukę zawodu w ramach umowy zawartej z zakładem pracy na podstawie przepisów ustawy o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy miał status pracownika, również w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym oraz ubezpieczeniu społecznym, lecz ta kwalifikacja nie jest wystarczająca do uznania okresu nauki za okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach wykonywanej ze względu na obniżony czas pracy pracowników młodocianych.
Pracownik młodociany zatrudniony w zakładzie pracy, w którym wykonywana jest praca w szczególnych warunkach nie może mieć uznanego okresu pracy w tym zakładzie za pracę w szczególnych warunkach, ponieważ jego czas pracy był obniżony. Aby okres wykonywania pracy był uznany za pracę o szczególnym charakterze, to pracownik musi być zatrudniony i pracować w pełnym wymiarze czasu pracy.
