Może zdarzyć się, że samochód osobowy ujęty w ewidencji środków trwałych firmy będzie uczestnikiem wypadku samochodowego. W konsekwencji, jeżeli uszkodzenia będą duże, to pojazd może zostać wyłączony z ruchu i przeznaczony do zezłomowania. W takiej sytuacji pojawiają się pytania związane z podatkami czy amortyzacją zezłomowanego samochodu. W jaki sposób należy prawidłowo zaksięgować pojazd, który został oddany na złom?
Szkoda całkowita pojazdu – czym jest wypłata odszkodowania?
Samochód firmowy ujęty w ewidencji środków trwałych uczestniczący w wypadku samochodowym może zostać uznany przez ubezpieczyciela za wrak pojazdu ze względu na powstałe uszkodzenia i tym samym zostaje wyłączony z ruchu oraz wycofany z użytkowania. Jeżeli ubezpieczyciel wypłaci właścicielowi odszkodowanie z tytułu uznania szkody całkowitej pojazdu, to wypłata odszkodowania, jak i kwota otrzymana za oddanie samochodu na złom są dla przedsiębiorcy przychodem z pozarolniczej działalności gospodarczej.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 12 ustawy o PIT do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej zalicza się między innymi otrzymane odszkodowania za szkody na składnikach majątku jakie związane są z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z działami specjalnymi produkcji rolnej. Z zasady likwidacja środka trwałego powoduje u przedsiębiorcy stratę, którą powinien rozliczyć w księgach rachunkowych. Podatnik od środka trwałego dokonuje odpisów amortyzacyjnych, które stanowią dla niego koszt podatkowy. W sytuacji, kiedy środek trwały zostaje zlikwidowany w związku z całkowitym zniszczeniem, to może okazać się, że jakaś jego część nie została zamortyzowana. Czy w takiej sytuacji może ona stanowić koszt podatkowy? Art. 23 ust. 1 pkt 5 i 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wskazuje, że kosztem uzyskania przychodów nie są:
straty w środkach trwałych oraz wartościach niematerialnych i prawnych w części jaka została pokryta sumą odpisów amortyzacyjnych, na które wskazuje art. 22h ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych
straty powstałe w wyniku likwidacji niecałkowicie umorzonych środków trwałych, o ile środki te utraciły przydatność gospodarczą na skutek zmiany rodzaju działalności.
Tak więc w oparciu o przytoczone przepisy należy stwierdzić, że do kosztów uzyskania przychodów zaliczają się straty powstałe na skutek likwidacji środków trwałych, które nie zostały w całości umorzone w części takiej, która nie została zamortyzowana, jeżeli środki te nie utraciły przydatności na skutek zmiany rodzaju prowadzonej działalności. Kosztem uzyskania przychodów mogą być jedynie straty powstałe w majątku podatnika, które utworzyły się w wyniku nieprzewidzianych, niezależnych od woli podatnika zdarzeń, które nie powstały z jego winy.
Aby można było zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów pozostałą, niezamortyzowaną wartość środka trwałego, to musi zostać spełniony podstawowy warunek jakim jest likwidacja środka trwałego. Likwidacja samochodu osobowego w związku z jego zniszczeniem może stanowić uzasadnioną okoliczność do zaliczenia straty do kosztów podatkowych jako pozostałą nieumorzoną wartość początkową środka trwałego. W przypadku pojazdów całkowicie zniszczonych, tzw. wraków należy zaznajomić się z treścią art. 23 ust. 1 pkt 48 ustawy o PIT, w którym można przeczytać, że za koszty uzyskania przychodów nie należy uważać strat powstałych w wyniku utraty lub likwidacji samochodów, a także kosztów remontów powypadkowych o ile samochody te nie obejmowało dobrowolne ubezpieczenie AC. Oznacza to, że w zależności od tego czy dany samochód objęty jest ubezpieczeniem dobrowolnym, zależy możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów, straty jaka powstała w związku z utratą auta. W treści interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 29 lutego 2012 roku, nr IBPBI/1/415-1275/11/ESZ można przeczytać:
Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Wnioskodawca prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Do celów tej działalności nabył na kredyt samochód osobowy, który został zaliczony do środków trwałych w prowadzonej przez Niego działalności gospodarczej. Ubezpieczenie samochodu obejmowało pełen pakiet (OC, AC, NW). W dniu 2 października 2011 roku doszło do zniszczenia ww. samochodu, który uległ całkowitemu spaleniu. W wyniku ww. zdarzenia nastąpiła kasacja samochodu (auto zostało zezłomowane). Mając na względzie cyt. wyżej przepisy, stwierdzić należy, iż do kosztów uzyskania przychodu prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej, jako stratę w środku trwałym Wnioskodawca może zaliczyć niezamortyzowaną część wartości początkowej wskazanego we wniosku środka trwałego.
Strata powinna być zaksięgowana pod faktyczną datą likwidacji środka trwałego, jaką przykładowo może być data oddania uszkodzonego samochodu na złom. Cala nieumorzona wartość ujmowana jest w kolumnie 13 KPiR – „Pozostałe wydatki”.
Jak zaksięgować samochód uznany za wrak? – podatek VAT
Sprzedaż wraku samochodu na złom uważana jest za dostawę towarów podlegająca pod opodatkowanie podatkiem VAT. Przedsiębiorca ma obowiązek odprowadzenia od takiej sprzedaży podatku należnego i wykazania transakcji w pliku JPK_V7. W części ewidencyjnej pliku powinien zastosować właściwe oznaczenie GTU.
Szczegółowy zakres danych jakie muszą zostać zawarte w deklaracjach podatkowych oraz w ewidencji w zakresie podatku od towarów i usług zawiera par. 10 ust. 3 pkt 2 lit. e Rozporządzenia Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15 października 2019 roku. Zgodnie z tym przepisem ewidencja pliku JPK_V7 powinna zawierać oznaczenie GTU. W przypadku wraku samochodu jest to GTU_05 i dotyczy dostawy odpadów, ale tylko tych, które zostały określone w poz. 79 do 91 załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Pozycja 79 wymienionego załącznika zawiera określenie „Zużyte samochody, komputery, telewizory i inne urządzenia przeznaczone do złomowania”, które zostały sklasyfikowane w PKWiU 38.11.49.0. Dodatkowo rozporządzenie nakazuje oznaczyć kodem GTU_07 dostawę pojazdów oraz części (CN od 8701 do 8708). Podanie dwóch oznaczeń GTU w pliku JPK_V7 jest zgodne z przepisami i zawiera się w objaśnieniach wydanych przez Ministerstwo.
Sprzedaż samochodu będącego wrakiem auta opodatkowana jest stawką podatku VAT w wysokości 23%. Może zdarzyć się, że dostawa wraku pojazdu będzie wymagała zastosowania mechanizmu podzielonej płatności, ponieważ taki towar został wymieniony w załączniku nr 15 do ustawy o VAT. Zgodnie z art. 108a ust. 1 ustawy o VAT podatnik płacąc za nabyte towary lub usługi z załącznika nr 15, które zostały udokumentowane fakturą VAT w kwocie przekraczającej 15 000 zł lub jej równowartość wyrażoną w walucie obcej ma obowiązek zastosowania mechanizmu podzielonej płatności. W takim przypadku faktura musi posiadać oznaczenie „mechanizm podzielonej płatności”
PRZYKŁAD 1 Samochód przedsiębiorcy razem z pojazdami innych użytkowników został znacznie uszkodzony w wyniku nieprzewidzianego działania pirata drogowego. Uszkodzenie było tak duże, że naprawa pojazdu okazała się nieopłacalna. Podatnik podjął decyzję o likwidacji pojazdu i oddał go na złom. W zamian otrzymał 3 000 zł. Czynność została zakwalifikowana jako odpłatna dostawa towarów opodatkowana stawką VAT 23%. W pliku JPK_V7 przedsiębiorca oznaczył transakcję kodem GTU_05 i GTU_07. Jednocześnie podatnik nie ma obowiązku stosowania mechanizmu podzielonej płatności, ponieważ wartość sprzedaży nie przekroczyła 15 000 zł.
PRZYKŁAD 2 Przedsiębiorca zakupił do firmy samochód osobowy i ujął go w ewidencji środków trwałych. Do samochodu wykupił jedynie obowiązkowe ubezpieczenie OC i NNW. Po dwóch latach użytkowania i amortyzowania środka trwałego, samochód uczestniczył w wypadku samochodowym, po którym auto trafiło na złom. W tej sytuacji pojazd nie został w pełni zamortyzowany. Podatnik otrzymał odszkodowanie oraz wynagrodzenie za oddanie samochodu na złom. Obie wartości stanowią dla niego przychód. Jednak z powodu braku dobrowolnego ubezpieczenia AC, przedsiębiorca nie może pozostałej, nieumorzonej wartości początkowej środka trwałego (auta) zaliczyć do kosztów podatkowych.
Podsumowanie
Likwidacja zniszczonego pojazdu firmowego i oddanie go na złom wywołują skutki podatkowe w podatku dochodowym i w podatku VAT.
